دانشگاه تهران
مجله علمی " آمایش سرزمین "
2008-7047
2423-6268
6
1
2014
05
22
تحلیل ژئوپلیتیکی لزوم تغییرات جمعیتی و سیاستگذاری آمایشی در عرصة توزیع جغرافیایی آن در ایران
1
30
FA
زهرا
پیشگاهی فرد
استاد گروه جغرافیای سیاسی، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران
sorour1334@yahoo.com
کیومرث
یزدان پناه
استادیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران
kyazdanpanah@ut.ac.ir
محمد رضا
رضوانی
0000-0003-0830-3666
استاد گروه جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
rrezvani@ut.ac.ir
مصطفی
رشیدی
دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
mostafarashidi@ut.ac.ir
10.22059/jtcp.2014.51496
ایران از نظر ژئوپلیتیکی، برای دستیابی به وزن ژئوپلیتیکی بالا در سطح منطقه و جهان، و رفع تهدیدات پیرامونی، باید جمعیت خود را افزایش دهد. وسعت سرزمینی ایران به اندازهای است که میتواند پذیرای جمعیتی بیشتر از جمعیت کنونی باشد. ایران هم اکنون با تراکم جمعیتی 46 نفر در هر کیلومتر مربع در رتبة 162 جهان قرار دارد. اما علاوه بر تعداد جمعیت، کیفیت و کارایی جمعیت نیز برای پیشرفت و افزایش وزن ژئوپلیتیکی لازم است. از این رو، در این پژوهش سعی شده ضمن تبیین ژئوپلیتیکی لزوم تغییرات افزایشی جمعیت در ایران، شاخصهای بهینهسازی این تغییرات و سیاستگذاری برای هدایت آن در قالب برنامههای آمایش سرزمین بررسی شود. سؤالهای پژوهش چنین طرح شدهاند: از منظر آمایش سرزمین چه شاخصهایی در برنامة افزایش جمعیت اولویت دارد؟ و چه مناطق و استانهایی برای پذیرش جمعیت بیشتر وضعیت بهتری دارند؟ هدف کلی این مقاله بررسی شاخصهای مهم آمایش سرزمین در سیاست افزایش جمعیت و سپس اولویتبندی استانهای کشور بر اساس این شاخصها برای افزایش جمعیت است. این مقاله به شیوهای تحلیلی- توصیفی نگاشته شده است.
آمایش سرزمین,ایران,تغییرات جمعیتی,توزیع جغرافیایی,ژئوپلیتیک
https://jtcp.ut.ac.ir/article_51496.html
https://jtcp.ut.ac.ir/article_51496_75d194745ced79485885371d29039087.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی " آمایش سرزمین "
2008-7047
2423-6268
6
1
2014
05
22
بررسی راهکارهای تمرکززدایی در ایران – تهران (قبل از انقلاب اسلامی تا کنون)
31
58
FA
مجید
یاسوری
دانشیار، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان
yasoori@um.ac.ir
حسین
حاتمی نژاد
0000-0002-6896-7141
دانشیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
hataminejad@ut.ac.ir
هانیه
اسدزاده
کارشناس ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه گیلان
h.asadzadeh8@yahoo.com
10.22059/jtcp.2014.51498
امروزه یکی از بهترین راهبردهای مطرح در زمینة کاهش مشکلات پایتختهای متمرکز و تعدیل نابرابریها، تمرکززدایی است. تمرکززدایی راهبردی برای مردمسالارشدن نظام سیاسی و حرکت شتابداری در جهت توسعة پایدار است که در حال حاضر، به بحث داغ محافل اجرایی دولتی تبدیل شده است. برخلاف حالت تمرکز که قدرت و تصمیمگیری در مرکز یا در سطح مسئولان ردهبالا، متمرکز است، تمرکززدایی امکان میدهد سطوح پایین به مشکلاتی که مستقیماً با آن سروکار دارد، توجه کند. هدف این مقاله بررسی راهکارهای مطرحشده برای اجرای تمرکززدایی در تهران است. این تحقیق به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با روش کتابخانهای انجام گرفته است. در ادامه، سیاستهای تمرکززدایی در ایران در برنامههای قبل و بعد از انقلاب اسلامی بررسی میشود. نتایج بررسیها نشان میدهد برخلاف اتخاذ سیاستهای تمرکززدایی از جمله عدم استقرار صنایع، انتقال صنایع از تهران، انتقال کاربریهای فراشهری از تهران و جز آن در اغلب برنامههای توسعه، این برنامهها موفق نبوده، و تمرکزگرایی در تهران تشدید شده و واقعیتها مبین وجود تمرکز فعالیت، خدمات و مراکز تصمیمگیری در تهران است. بنابراین، باید راهکاری اساسی را برای کاهش تمرکز از حاکمیت سیاسی- اداری و سطوح تصمیمگیری و مدیریتی کشور به نفع مدیریت محلی و مدیریت توسعة استانی دنبال کرد تا با استفاده از شیوههای اصلی تمرکززدایی، زمینة آمایش و توسعة کشور فراهم آید.
تمرکززدایی,تمرکزگرایی,نخست شهری,آمایش سرزمین,تهران
https://jtcp.ut.ac.ir/article_51498.html
https://jtcp.ut.ac.ir/article_51498_5c34f27807c270d7e1dfae0f49e63686.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی " آمایش سرزمین "
2008-7047
2423-6268
6
1
2014
05
22
تحلیل نابرابری های فضایی توزیع خدمات در سطح محلات منطقه شش تهران
59
82
FA
علی
موحد
دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خورازمی
movahed@khu.ac.ir
سمین
تولایی
lاستاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی
tawallai@khu.ac.ir
موسی
کمانرودی
استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی
kamanroodi@yahoo.com
نادر
تابعی
کارشناسی ارشد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی
karwankozha@yahoo.com
10.22059/jtcp.2014.51501
عدالت فضایی و عدالت جغرافیایی به معنی توزیع عادلانة خدمات و امکانات شهری برای رسیدن به جامعهای متوازن، و یکی از رهیافتهای عدالت اجتماعی است. هدف مقاله حاضر بررسی وضعیت توزیع خدمات در سطح محلات منطقة شش براساس جمعیت، مساحت و سرانة کاربریهای خدماتی است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی است. به منظور تحلیل نحوة توزیع خدمات در سطح محلات منطقة شش، مدلهای L.Q ، ضریب امتیاز استانداردشده و مدل VIKOR بهکار گرفته شده است. سپس با بهکارگیری مدل کپلند (Copeland) نتایج مدلهای مذکور تلفیق شد. نتایج نشان میدهد خدمات شهری بهطور عادلانه در سطح محلات منطقة 6 توزیع نشده است. بهطوریکه محلات آرژانتین ساعی و میدان ولیعصر در بهترین وضعیت، و محلات فاطمی و قزلقلعه در پایینترین سطح برخورداری از توزیع خدمات قرار دارند. همچنین، یافتهها حاکی از آن است که توزیع فضایی جمعیت و خدمات نیز بهطور عادلانه انجام نگرفته است. بنابراین، با توجه به ساختار منسجم و سیستمی شهر، باید به عدالت فضایی در نحوة پراکنش خدمات در سطح محلات منطقة 6 و توزیع این خدمات با توجه به جمعیت آن توجه شود.
توزیع جمعیت,توزیع خدمات,عدالت جغرافیایی,عدالت فضایی,مدل کپ لند
https://jtcp.ut.ac.ir/article_51501.html
https://jtcp.ut.ac.ir/article_51501_8bb43ffc478ef24945b617f58410b883.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی " آمایش سرزمین "
2008-7047
2423-6268
6
1
2014
05
22
برنامهریزی راهبردی و تدوین چشمانداز شهر ساوه
83
112
FA
یوسف
اشرفی
پژوهشگر دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
ashrafiyousef@gmail.com
محمد حسین
جانبابانژاد
کارشناس ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران
mh_janbabanejad21@yahoo.com
10.22059/jtcp.2014.51497
«اگر ندانید کجا میخواهید بروید، بعید است بتوانید به آنجا برسید». هدف برنامهریزی راهبردی و در رأس آن چشماندازسازی، مشخصکردن جایگاهی است که شهر میخواهد به آن برسد. با اذعان به این جایگاه مهم برنامهریزی راهبردیِ شهر و چشماندازسازی، هدف مقالة حاضر تدوین چشمانداز شهر ساوه در قالب فرایند برنامهریزی راهبردی است. نوعِ پژوهش براساس هدف، کاربردی و براساس روش و ماهیت، توصیفی- تحلیلی است. مدل بهکار گرفته شده در فرایند تحلیل راهبردی، مدل تحلیل عوامل داخلی و خارجی است. در تمامی مراحل کار (شناسایی عوامل، ترکیب و حذف عوامل، وزنبندی عوامل و تدوین راهبردها) مشارکت مستقیم ساکنان، مسئولان، نخبگان و ذینفعان شهر ساوه در طی کارگاههای هماندیشی بهکار گرفته شده است. در مراحل تدوین چشمانداز شهر ساوه (تدوین چشمانداز اولیه، ارزیابی چشمانداز اولیه، اجماع و تدوین چشمانداز نهایی) نیز فرایند مشارکتی دو مرحلهای بهکار گرفته شد که هر یک از مراحل با برگزاری کارگاه هماندیشی همراه بوده است. چشمانداز نهایی شهر ساوه شامل 6 محور استراتژیک است که عبارتاند از شهری صنعتی و اقتصادی، شهری فرهنگی- تاریخی، شهری سالم و پایدار، توانمند در فرآوری محصولات کشاورزی، شهری دانشگاهی و قطب علمی منطقه، و جذاب و بانشاط برای فعالیتها و جشنوارههای ورزشی و فرهنگی.
برنامهریزی راهبردی شهری,چشمانداز,شهر ساوه,ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی
https://jtcp.ut.ac.ir/article_51497.html
https://jtcp.ut.ac.ir/article_51497_dfc0f27225e4fd617b3f6a71f1aaae95.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی " آمایش سرزمین "
2008-7047
2423-6268
6
1
2014
05
22
تحلیل ملاحظات ژئومورفولوژیکی در مکانیابی مراکز نظامی (مطالعه موردی: جنوب استان ایلام)
113
128
FA
مرتضی
کریمی کردابادی
استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه جامع امام حسین (ع)
mkarimi35@yahoo.com
یاسر
خلیلی
کارشناسی ارشد، ژئومورفولوژی، دانشگاه تربیت مدرس
khalili.yaser@gmail.com
10.22059/jtcp.2014.51500
مکانیابی فعالیتی است که در آن قابلیتها و تواناییهای یک منطقة خاص از نظر وجود زمین مناسب و کافی، و مرتبطبودن آن با کاربریهای دیگر شهری و روستایی برای انتخاب مکانی مناسب جهت کاربری مورد نظر تجزیه و تحلیلشود. انتخاب یک موقعیت مکانی از بین موقعیتهای موجود نیازمند شناخت و ارزیابی دقیق مناطق، با بهکارگیری مدلها و ابزارهای مناسب است. در این پژوهش، میزان تطابق مکانیابیهای انجامگرفته با معیارها و ویژگیهای ژئومورفیک منطقهبررسی شد و مهم ترین هدف، شناسایی وضعیت استقرار مراکز نظامی موجود در منطقه و تجزیه و تحلیل شرایط محیطی و معرفی مکان مناسب برای احداث مراکز نظامی است. در این تحقیق روش مطالعه، توصیفی- تحلیلی است که با بهکارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) مناطق مرزی جنوب استان ایلام در مکانیابی مناسب برای احداث مراکز نظامیبا بهکارگیری برخی معیارهای ژئومورفیک و انسانی منطقه ارزیابی شده است. بنابراین، فن AHP در نرمافزار GIS بهکار گرفته شد و پراکنش فضایی مراکز نظامی در منطقه مشخص شد. نتایج تحقیق نشان میدهد، 74 درصد از مراکز نظامی موجود در منطقه در پهنة سرزمینی مناسبی قرار دارد.
استان ایلام,عوامل ژئومورفیک,مراکز نظامی,مکانیابی
https://jtcp.ut.ac.ir/article_51500.html
https://jtcp.ut.ac.ir/article_51500_8f49fccb60431a4ccb69d8b808e7a1fe.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی " آمایش سرزمین "
2008-7047
2423-6268
6
1
2014
05
22
بررسی عوامل مؤثر بر بیابانزایی، پهنهبندی مناطق آسیبپذیر و پیشنهاد راهکارهای مؤثر برای کاهش پدیده بیابانزایی در منطقه خمین
129
152
FA
محمدمهدی
حسین زاده
استادیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی
m_hoseinzadeh@sbu.ac.ir
کاظم
نصرتی
استادیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی
k_nosrati@sbu.ac.ir
فیروزه
محمدی
دانشجوی کارشناسی ارشد، ژئومورفولوژی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی
mohammadi.firuzeh@yahoo.com
10.22059/jtcp.2014.51499
هدف این تحقیق، بررسی و پهنهبندی بیابانزایی در منطقه نیمهخشک شهرستان خمین با بهکارگیری مدل مدالوس است. ابتدا منطقه مطالعاتی به چهار واحد کاری براساس رخسارههای ژئومورفولوژی تقسیم شد. براساس مدل مدالوس، معیارهای مؤثر در بیابانزایی شامل اقلیم، پوشش گیاهی، خاک، فرسایش، آب زیرزمینی و نحوه مدیریت انتخاب، شاخصهای وزندهی، میانگین هندسی شاخصها محاسبه و نقشة هر معیار تهیه شد. از طریق تلفیق نقشه های مربوط به هر معیار، نقشه بیابانزایی منطقه به دست آمد. نتایج نشان داد 15<sub>/</sub>4 درصد در تیپ مستعد، 8<sub>/</sub>12 درصد شکننده با شدت کم، 52<sub>/</sub>19 درصد شکننده با شدت متوسط، 37<sub>/</sub>11 درصد شکننده با شدت زیاد، 1<sub>/</sub>11 درصد بحرانی با شدت کم، 33<sub>/</sub>26 درصد بحرانی با شدت متوسط و 7<sub>/</sub>14 درصد بحرانی با شدت زیاد قرار دارد. همچنین، بررسی تیپهای بیابانزایی در رابطه با کاربریهای مختلف و واحدهای کاری نشان داد کاربری اراضی فاقد پوشش گیاهی، بیشتر از کاربریهای دیگر، مستعد بیابانزایی است که بیشترین درصد از تیپ بحرانی با شدت زیاد در این کاربری قرار دارد و واحدهای کاری 1 و 2 بیشترین مساحت تیپهای بیابانزایی با شدت بحرانی را به خود اختصاص داده اند.
بیابان زایی,بیابان زدایی,خمین,مدالوس,منطقة نیمهخشک
https://jtcp.ut.ac.ir/article_51499.html
https://jtcp.ut.ac.ir/article_51499_acc835b1e1758ee751ae0483e95fcb73.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی " آمایش سرزمین "
2008-7047
2423-6268
6
1
2014
05
22
تدوین الگوی ارزیابی توان اکولوژیک توسعه شهری با بهره گیری از فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) (نمونه موردی: شهرستان ساری)
153
178
FA
سارا
جوادیان کوتنایی
دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته ارزیابی و آمایش سرزمین، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات خوزستان
sara.javadian66@gmail.com
سعید
ملماسی
استادیار گروه محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال
s.malmasi50@gmail.com
ندا
اورک
استادیار گروه محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز
nedaorak@yahoo.com
جعفر
مرشدی
استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز
jafarmorshedi@gmail.com
10.22059/jtcp.2014.51507
<em>امروزه با توجه به رشد روزافزون جمعیت شهرنشین و در پی آن گسترش شتابزده و لجام گسیخته شهرها، مسائل و مشکلات عدیدهای پیش روی جوامع بشری قرار گرفته است. از این رو، افزایش سطح سکونتگاه های شهری در محدوده شهرستان ساری نیز، بدون توجه به قابلیت ها و محدودیت های اراضی و فرآیند ارزیابی توان اکولوژیک توسعه شهری انجام میگیرد که هر روزه موجب نابودی سطح وسیعی از اراضی باارزش میشود. فرآیند ارزیابی توان اکولوژیک توسعه شهری، استفاده ممکن انسان از سرزمین برای کاربری توسعه شهری را برآورد میکند. پژوهش حاضر تحقیقی توصیفی و تحلیلی و از نوع کاربردی است و در شهرستان ساری با هدف طراحی و بهکارگیری مدلی کلنگر و انعطاف پذیر به منظور ارزیابی توان اکولوژیک توسعه شهری با بهرهگیری از فرآیند تحلیل شبکهای (</em><em>ANP</em><em>) انجام گرفته است که در آن، مهمترین معیارهای توان اکولوژیک توسعه شهری در قالب ساختاری شبکهای و با بهرهگیری از سامانة اطلاعات جغرافیایی، تحلیل میشوند تا نقشة پهنه بندی محدوده مورد مطالعه براساس توان اکولوژیک توسعه شهری تهیه شود. در نتیجه پژوهش حاضر با بهکارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی (</em><em>GIS</em><em>) در جهت بهینهسازی فرآیند توسعة شهری به منظور جلوگیری از بحرانهای زیست محیطی، راهکارهای عملی پیشنهاد شد.</em>
ارزیابی توان اکولوژیک,توسعه شهری,شهرستان ساری,فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP)
https://jtcp.ut.ac.ir/article_51507.html
https://jtcp.ut.ac.ir/article_51507_c3ea55cbd9936cc2cadb48151b3a3d00.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی " آمایش سرزمین "
2008-7047
2423-6268
6
1
2014
05
22
چکیده های انگلیسی
1
7
FA
10.22059/jtcp.2014.52103
https://jtcp.ut.ac.ir/article_52103.html
https://jtcp.ut.ac.ir/article_52103_a2cc5fc47daca8068e971d117b851ab6.pdf