دانشگاه تهران
مجله علمی " آمایش سرزمین "
2008-7047
2423-6268
6
2
2014
09
23
بررسی و ارزیابی کاربری اراضی شهری از منظر عدالت اجتماعی (مورد مطالعه: کاشان)**
179
208
FA
احمد
پور احمد
0000-0003-0224-5995
. استاد، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران
apoura@ut.ac.ir
حسین
حاتمی نژاد
0000-0002-6896-7141
استادیار، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران
hataminejad@ut.ac.ir
کرامت الله
زیاری
0000-0001-9135-4768
. استاد، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران
zayyari@ut.ac.ir
حسنعلی
فرجی سبکبار
. دانشیار، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران
hfaraji@ut.ac.ir
ابوذر
وفایی
دانشجوی دکتری، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران
aboozarvafaei@yahoo.com
10.22059/jtcp.2014.53203
در برنامهریزی کاربری اراضی شهری، عدالت در توزیع و پراکنش فضایی کاربریها یکی از مؤلفههای اساسی در توسعة پایدار شهری محسوب میشود. گسترش کالبدی کاشان در دهة اخیر و افزایش جمعیت آن باعث عدم تعادل در کاربری اراضی در نواحی مختلف آن شده و توسعة پایدار شهری را به خطر انداخته است. بنابراین، با توجه به اینکه کاربریها و خدمات شهری با پاسخگویی به نیاز جمعیتی و افزایش منفعت عمومی نقش و جایگاهی مهم در برقراری عدالت اجتماعی و فضایی دارند، هدف پژوهش شناخت و ارزیابی کاربریهای شهری از منظر عدالت اجتماعی به منظور دستیابی به معیارهای متناسب و اصول برنامهریزی توسعة پایدار شهری است. نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی است که با درنظرگرفتن دو شاخص مهم و مؤثر در کاربری اراضی (شامل ظرفیت و عدالت اجتماعی) و بهکارگیری نرمافزار GIS، در چارچوب مدلهای شاخص آنتروپی و میانگین نزدیکترین همسایه و سرانة مطلوب، کاربریهای شهری در سطح کاشان را بررسی و ارزیابی کمی و کیفی میکند. نتایج پژوهش نشان میدهد کاربریها پراکنش فضایی مناسبی ندارند و تحلیل کاربریها با شاخصهای ظرفیت و عدالت اجتماعی حاکی از آشفتگی کمی و کیفی در کاربریهای نواحی دهگانة کاشان است.
توسعة پایدار شهری,عدالت اجتماعی,کاربری اراضی شهری
https://jtcp.ut.ac.ir/article_53203.html
https://jtcp.ut.ac.ir/article_53203_3c7d36c1a6fd0c81b33a8272dacc777c.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی " آمایش سرزمین "
2008-7047
2423-6268
6
2
2014
09
23
بررسی نظام شهری استانهای نوظهور ایران با رویکرد آمایش سرزمین (مورد مطالعه: استان قم)
209
237
FA
محمد
میره ای
استادیار، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
mirehei@ut.ac.ir
10.22059/jtcp.2014.53207
با توجه به اهمیت و جایگاه نظام اسکان در آمایش سرزمین و توسعة نواحی، هدف مقالة حاضر بررسی وضعیت تعادل و تناسب در نظام شهری استان نوظهور قم است.
تحقیق حاضر به لحاظ هدف از نوع تحقیقات توسعهای، و به لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی است. به منظور گردآوری اطلاعات روش اسنادی بهکار گرفته شد و تحلیل نظام شهری استان قم نیز با بهکارگیری 12 شاخص (نخستشهری، دو شهر، مهتا، موما و الوصابی، کینزبرگ، ضریب پراکندگی، هرفیندال، آنتروپی شانون، رتبهانداز و اصلاحشدة رتبة اندازه، شاخص مجاورت، و تناسب مکانی) صورت گرفت.
نتایج تحقیق نشان میدهد بهجز شهر قم، بقیة نقاط سابقة شهرنشینی زیادی ندارند و پس از ارتقای شهرستان قم به مرتبة استان، به شهر تبدیل شدهاند، در حالی که حتی معیار تعریف جمعیتی شهر (10 هزار نفر جمعیت) را نداشتهاند. همة شاخصهای بررسیشده حاکی از شدیدترین میزان نخستشهری، تمرکز، عدم تعادل و عدم تناسب مکانی در نظام شهری قم است. حتی شکلگیری استان قم و ایجاد خدمات و نهادهای شهری در نقاط نوظهور عدم تعادل را کاهش نداده است. همچنین، شهر قم به عنوان بزرگترین و تکشهر مسلط، توان طبیعی مطلوب برای پذیرش این جمعیت را ندارد. در پایان، پیشنهادهایی در راستای تعادلبخشی نظام شهری قم مطرح شده است که اهم آن بر شناخت ظرفیت و توانهای شهرهای کوچک استان (بالاخص شهر کهک) و انتقال بخشی از فعالیتها به آنها است.
: استان قم,تمرکززدایی,نخستشهری,نظام شهری
https://jtcp.ut.ac.ir/article_53207.html
https://jtcp.ut.ac.ir/article_53207_879532b82b06fd74f1c21871a160b55f.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی " آمایش سرزمین "
2008-7047
2423-6268
6
2
2014
09
23
ارزیابی طرحهای جابهجایی روستایی از نظر مکانیابی (مورد مطالعه: روستاهای لرینی علیا و سفلی و فرخآباد- استان ایلام)**
239
258
FA
سید اسکندر
صیدایی
. استادیار، دانشگاه اصفهان، ایران
s.seidaiy@ltr.ui.ac.ir
یونس
آزادی
. دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشگاه اصفهان، ایران
y.azadi@ymail.com
10.22059/jtcp.2014.53208
بعد از اتخاذ تصمیم دربارة جابهجایی یک روستا، تعیین محل جدید، یکی از اصلیترین مراحل فرایند جابهجایی است، زیرا نتایج این تصمیم در طولانیمدت ظاهر میشود و آثار زیادی در جنبههای مختلف دارد و تجربه نیز نشان داده است سهلانگاری در مکانگزینی سکونتگاه جدید بارها موجب ضعف یا شکست برنامههای جابهجایی شده است. هدف از این پژوهش که از نوع توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات مورد نیاز آن به روش اسنادی و میدانی گردآوری شده است، ارزیابی طرحهای جابهجایی روستاهای لرینی علیا و سفلی و فرخآباد در استان ایلام از نظر مکانیابی با روش مکهارگ است. نتایج این تحقیق نشان داد از نظر اکثر معیارهای مورد بررسی، روستاهای مورد مطالعه در شرایط مناسب و نیمهمناسب قرار دارند و فقط روستاهای لرینی علیا و سفلی از نظر شیب و روستای فرخآباد از نظر قرارگرفتن در اراضی کشاورزی در شرایط نامناسب قرار دارند. لذا از آنجا که مکانیابی یک سکونتگاه در مکانی که همة استانداردها را دارد، در بعضی مناطق بسیار مشکل و حتی غیرممکن است، مکانیابی روستاهای مورد مطالعه از نظر معیارهای مورد نظر مناسب بوده است.
ارزیابی,روش مک هارگ,فرخآباد,مکانیابی,لرینی علیا و سفلی
https://jtcp.ut.ac.ir/article_53208.html
https://jtcp.ut.ac.ir/article_53208_312364c845c6e1311d081b0d8177c62a.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی " آمایش سرزمین "
2008-7047
2423-6268
6
2
2014
09
23
مدلسازی تغییرات کاربری اراضی زراعی و بایر به سطوح ساختهشده با بهکارگیری مدل کلو- اس (CLUE-S) (مورد مطالعه: منطقة چهارده شهر اصفهان)
259
282
FA
پویان
شهابیان
استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، ایران
pshahabian@gmail.com
حسین
طرهانی
. دانشجوی کارشناسی ارشد برنامهریزی شهری، دانشگاه هنر تهران، ایران
tarhani_ht@yahoo.com
نازنین
کوهی حبیبی
. دانشجوی کارشناسی ارشد برنامهریزی شهری، دانشگاه هنر تهران، ایران
nazanin.koohi@gmail.com
10.22059/jtcp.2014.53205
گسترش بیرویة شهرها از مهمترین مسائل برای مدیران و برنامهریزان شهرها در سطوح گوناگون است. از آنجا که امروزه بررسی روند تغییرات کاربری اراضی به کاربری شهری نقشی اساسی را در تصمیمگیریها و برنامهریزیهای بلندمدت بازی میکند، پیشبینی روند تغییرات کاربری اراضی و مدلسازی آن با روشهای دقیق جهت مدیریت و کنترل گسترش شهری بیش از پیش ضرورت مییابد. در این میان یکی از روشهای مدلسازی تغییرات کاربری اراضی، مدل کلو- اس است. این مدل به دلیل ماهیت پویا، قابلیت تلفیق با ابزارهای دیگر، امکان اصلاح مدل و دردسترسبودن دادههای مورد نیاز، اخیراً در مطالعات شهری بهکار گرفته شده است. هدف از این مقاله در وهلة اول، تبیین میزان و نحوة تبدیل کاربریهای زراعی و بایر موجود در منطقة 14 شهر اصفهان به سطوح ساختهشده، و در وهلة بعدی مدلسازی الگوی آتی این تغییرات تا افق 1405 با بهکارگیری مدل کلو- اس است. مقالة حاضر از نظر نوع، کاربردی است و مبانی نظری آن به شیوة اسنادی گردآوری شده است. جهت تحلیل موضوع روشهای کمّی و مقایسهای بهکار گرفته شده است. ابتدا عوامل تأثیرگذار در تغییرات کاربری اراضی تدوین شده است. سپس، به منظور تبیین روابط بین متغیر کاربری اراضی و عوامل مستقل مؤثر بر آن، روش تحلیلی، علّی ِرگرسیون لجستیک در محیط نرمافزار SPSS اجرا شده است.
نتایج نشان میدهد وقوع تغییرات کاربری در مکانهایی با بالاترین درجة مطلوبیت مکانی برای نوع خاصی از کاربری اراضی است که وضعیت آتی آنها در قالب 2 سناریوی تغییرات کم و زیاد بیان شده است.
تغییرات کاربری اراضی,مدلسازی شهری,مدل کلو- اس,منطقة چهارده شهر اصفهان
https://jtcp.ut.ac.ir/article_53205.html
https://jtcp.ut.ac.ir/article_53205_117e41665ead899a0364ac0c8a6c2d38.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی " آمایش سرزمین "
2008-7047
2423-6268
6
2
2014
09
23
پیوندهای روستاییـ شهری، شبکة بازارهای دورهای و توسعة ناحیهای (مورد مطالعه: سکونتگاههای پیرامونی کلانشهر تهران)
283
307
FA
ناصر
شفیعی ثابت
0000-0003-3444-6652
استادیار، گروه جغرافیای انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
nshsabet@yahoo.com
حسن
اسماعیل زاده
استادیار، گروه جغرافیای انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
esmaailzadehhasan@yahoo.com
10.22059/jtcp.2014.53202
پیوندهای روستایی ـ شهری در قالب شبکههای تعاملی منطقهای طی دو دهة اخیر، بهویژه در متون جغرافیایی تجزیهوتحلیل شده است. در حوزة پیوندهای اقتصادی، میتوان شبکة بازارهای دورهای را یکی از مهمترین بازارها قلمداد کرد که در شرایط پایدار اجتماعی ـ اقتصادی به عملکردهای دوسویه و مثبت منجر میشود. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی نقش شبکة بازارهای دورهای در توسعة ناحیهای در پیرامون کلانشهر تهران است. این تحقیق به شیوة توصیفی ـ تحلیلی با شرکت 199 غرفهدار و 384 خریدار در 49 بازار دورهای پیرامون کلانشهر تهران انجام گرفت. برای سنجش عوامل مؤثر بر شکلپذیری شبکة بازارهای دورهای، پنج شاخص اندازة جمعیت، سهم عمدهفروشان شهری، سهم فروشندگان دورهگرد شهری و روستایی، سهم محصولات کشاورزی و غیرکشاورزی و سهم شبکة حملونقل درونناحیهای انتخاب شد. نتایج نشان داد اندازة جمعیت و ایفای نقش همگرای فروشندگان دورهگرد شهری و روستایی در ارتباط با گسترش شبکة حملونقل درونناحیهای در برپایی و دوام شبکة بازارهای دورهای روستایی ـ شهری و توسعة ناحیهای اثرگذار است. توجه به ارتقای شاخصهای سهم عرضة مستقیم محصولات کشاورزی و غیرکشاورزی روستایی به این بازارها به منظور توسعة متوازن روستایی ـ شهری پیشنهاد میشود.
پیوندهای روستایی ـ شهری,سکونتگاههای پیرامونی,شبکۀ بازارهای دورهای,کلانشهر تهران
https://jtcp.ut.ac.ir/article_53202.html
https://jtcp.ut.ac.ir/article_53202_7c8a1617c1c1c421478426de412ae32d.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی " آمایش سرزمین "
2008-7047
2423-6268
6
2
2014
09
23
تحلیل رابطة سکونتگزینی افاغنه بر توسعة اقتصادی اجتماعی روستاهای مرزی سیستان
309
333
FA
محمود رضا
میرلطفی
. استادیار، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه ملی زابل، ایران
mmirlotfi@uoz.ac.ir
حسنعلی
جهانتیغ
. دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه ملی زابل، ایران
h.jahantigh@uoz.ac.ir
10.22059/jtcp.2014.53206
منطقة مرزی سیستان جزء نقاط پیرامونی و کمترتوسعهیافتة کشور است که قرارگیری آن در همسایگی کشور افغانستان و میزبانی مهاجران افغان بر توسعهنیافتگی این منطقه دامن زده است. در واقع، سکونت افاغنه باعث ایجاد شرایط خاصِ اقتصادی – اجتماعی در منطقة سیستان شده است و بر بسیاری از کارکردهای منطقه، بهویژه کارکردهای روستاهای مرزی تأثیر گذاشته است. هدف از پژوهش حاضر تحلیل رابطة سکونتگزینی افاغنه و سطح توسعة اقتصادی - اجتماعی روستاهای مرزی سیستان است. روش تحقیق تحلیلی– همبستگی و مبتنی بر منابع کتابخانهای، بررسیهای میدانی و تکمیل پرسشنامه است و اطلاعات جمعآوریشده با روش تاکسونومی و آزمون اسپیرمن در نرمافزار SPSS ارزیابی شد. نتایج سطحبندی تاکسونومی نشان داد از 31 روستای مورد بررسی 6 روستا در سطح مطلوب توسعه هستند و 25 روستای دیگر نیز سطح توسعة متوسط و پایین دارند. همچنین، نتایج آزمون اسپیرمن با سطح اطمینان 99 درصد گویای همبستگی معکوس بین سطح سکونت افاغنه و سطح توسعة اقتصادی (814<sub>/</sub>0-) و اجتماعی (672<sub>/</sub>0-) روستاها است، بهطوریکه با افزایش افاغنه سطح توسعة اقتصادی و اجتماعی روستاها کاهش، و با کاهش افاغنه، سطح توسعة اقتصادی و اجتماعی روستاها افزایش مییابد.
توسعة اقتصادی- اجتماعی,روستاهای مرزی سیستان,مهاجران افغان,سکونتگزینی افاغنه
https://jtcp.ut.ac.ir/article_53206.html
https://jtcp.ut.ac.ir/article_53206_c3f1a2a58b7aaed926a08c1f2db5d1cb.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی " آمایش سرزمین "
2008-7047
2423-6268
6
2
2014
09
23
تحلیلی بر آمایش فضایی– مکانی فضاهای درمانی مشهد با رویکرد پدافند غیرعامل
335
361
FA
سیدهادی
حسینی
1. استادیار، جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
hhosseini59@yahoo.com
ابوالفضل
صدیقی
. دانشجوی کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
a_sedighi1985@yahoo.com
10.22059/jtcp.2014.53204
مفهوم آمایش به تنظیم و تنسیق رابطة سه عنصر انسان، فضا و فعالیتهای انسان در مقیاسهای مختلف جغرافیایی (محله، ناحیه، منطقه، شهر، کشور و جز آن) با تأکید بر نقش نظام تصمیمسازی و تصمیمگیری اشاره میکند. جایگاه مهم مدیریت و تصمیمگیری، وجه اشتراکی است که آمایش را با موضوع پدافند غیرعامل پیوند میدهد. هدف این تحقیق بررسی چگونگی توزیع فضایی و مکانی کاربریهای درمانی (بیمارستانهای مهم) مشهد با رویکرد پدافند غیرعامل است. هر چند تأکید بر رویکرد پدافند غیرعامل است، بهدلیل ارتباط نزدیک این موضوع با موضوع آمایش (در مقیاس شهری)، یافتههای تحقیق میتواند در برنامهریزی فضایی و آمایشی شهر نیز مؤثر باشد. محدودة مورد مطالعه، مشهد است که با توجه به تنوع و تعدد کاربریهای درمانی، بیمارستانهای مهم و اصلی شهر برای بررسی نهایی انتخاب شد. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی ـ تحلیلی است. یافتههای تحقیق نشان میدهد بخش عمدهای از بیمارستاهای مهم مشهد در محدودة بخش مرکزی شهر و در محدودة با خطر بالا از منظر پدافند غیرعامل قرار دارد و توزیع فضایی آنها بر اساس تراکم جمعیت، بهشدت نامتوازن است. در نهایت، با بررسی نتایج پژوهش پیشنهادهایی برای کاهش مخاطرات مراکز درمانی در زمان بحران بیان شد.
آمایش,بیمارستان,پدافند غیرعامل,توزیع فضایی,مشهد
https://jtcp.ut.ac.ir/article_53204.html
https://jtcp.ut.ac.ir/article_53204_806471503e5df7933d6be33c69dd8a5c.pdf