فراتحلیلی بر مطالعات جزیرة گرمایی شهری در ایران

مسعودی, حسن; مشکینی, ابوالفضل; قائد رحمتی, صفر; خاوریان گرمسیر, امیر رضا

doi:10.22059/jtcp.2025.386543.670483

فراتحلیلی بر مطالعات جزیرة گرمایی شهری در ایران

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

² جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

³ گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

10.22059/jtcp.2025.386543.670483

چکیده

جزیره گرمایی شهری، مشهودترین نمود تغییر اقلیم در شهرها می‌باشد که امروزه علاقة تحقیقاتی فراوانی را به خود جلب کرده است. علیرغم اهمیت بالای جزایر حرارتی شهری و حجم گسترده‌ای از مطالعات انجام شده، این موضوع به صورت سیستماتیک در پژوهش‌های داخلی تحلیل نشده است. پژوهش حاضر با هدف فراتحلیل مطالعات حوزه جزایر گرمایی شهری تدوین شده است و با تمرکز بر مطالعات داخلی، ضمن بررسی روند پژوهش‌ها، قصد دارد ماهیت آن‌ها را به لحاظ ابعاد مختلف واکاوی نموده و شکاف‌های تحقیقاتی را استخراج نماید. جامعه آماری پژوهش‌ شامل نشریات معتبر داخلی و مقالات نمایه شده در پایگا‌های اطلاعاتی مگیران، نورمگز و جهاد دانشگاهی می‌باشد که در مجموع 213 مطالعه را در بر می‌گیرد. یافته‌های تحقیق حاکی از روند صعودی مطالعات بوده‌ که به مرور بر ابعاد و عمق آن‌ها افزوده شده است. جزایر حرارتی شهری در بیش از 40 شهر کشور مطالعه شده که عمده‌ترین آن‌ها در شهرهای تهران (33درصد)، اصفهان (8.25 درصد) و مشهد (7.28 درصد) صورت گرفته است. این مطالعات در بیش از 88 نشریة داخلی به چاپ رسیده‌اند که جغرافیدانان و اقلیم‌شناسان بیشترین نقش را در تدوین آن‌ها داشته‌اند. حدود 90 درصد مطالعات از نوع کاربردی بوده و با رویکرد کمی به نگارش درآمده‌اند. تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های هواشناسی بیش از دیگر روش‌ها در گردآوری داده‌ها کاربرد داشته است (بیش از 70 درصد). چهار حیطة موضوعی اصلی در مطالعات جزایر گرمایی شهری شناسایی شد که «اندازه‌گیری جزایر گرمایی شهری و تأثیر عوامل مختلف بر آن» در مطالعات غالب می‌باشد. پژوهش حاضر شکاف‌های موجود در موضوع جزایر گرمایی شهری را استخراج نموده و یادآور می‌شود تاکنون دانش معقولی در زمینة سنجش جزایر گرمایی شهری تولید شده است؛ لیکن، کافی نبوده و مطالعات آینده بایستی به سمت ارائه راهکارها و استراتژی‌های کاهش و انطباق و در نتیجه افزایش تاب‌آوری اقلیمی شهرها در برابر این پدیده حرکت کنند.

کلیدواژه‌ها