الگوی سکونتگاه زیست‌پذیر و سازگار با نیازهای کارکنان یک اکوپارک صنعتی مبتنی بر برنامه‏‌ریزی راهبردی (اکوپارک صنعتی فولاد مبارکة اصفهان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه شهرسازی، دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

10.22059/jtcp.2025.386488.670482

چکیده

برنامه‌های راهبردی فضایی شهری ابزار هدایت و کنترل فعالیت‌ها، استفاده از فضا، و تمرکز بر زمینه‌های موضوعی راهبردی در توسعة سکونتگاه‌های شهری هستند و فرایندی برای دستیابی به اهداف، راهبردها، سیاست‌ها، و اطمینان از تخصیص منابع و هم‌سو کردن منافع ذی‌نفعان در یک محیط تصمیم شهری معرفی می‌شوند. این پژوهش در یک مسیر توصیفی، تحلیلی، و تجویزی و با ماهیت کاربردی، استقرایی، و آمیخته می‌تواند در راستای دستیابی به هدف ارائة دستورکارها، زمینه‌های دستیابی، و الگوی یک سکونتگاه زیست‏‌پذیر و سازگار با نیاز کارکنان یک اکوپارک صنعتی (اکوپارک صنعتی فولاد مبارکه) عمل کند. در گام اول با به‌کارگیری شیوة مشکل‌یابی کنشگرانه و مقصودمند و هم‌پوشانی مشکلات و همچنین دو آزمون تجرید تدریجی مشکلات و آزمون حد و مرز و سنجش و تحلیل مشکلات به لحاظ ماهیت و جمعیت بیانیة نهایی مشکلات ارائه می‌شود. سپس به منظور بهبود سطح زیست‌پذیری پس از تدوین بیانیة چشم‌انداز و بیانیة اهداف به تولید بیانیة راهبردها با استفاده از روش SWOT و رتبه‌بندی آن‏‌ها با بهره‌گیری از روش QSPM پرداخته می‏‌شود. در نهایت با تدوین بیانیة سیاست‌ها، پروگرام‌ها، و پروژه‌ها الگوی سکونتگاه سازگار با اکوپارک صنعتی فولاد مبارکه معرفی می‌شود. طبق این الگو سه محدودة کلی پروژه‏‌های مرتبط با تأمین خدمات و نیازها در محدودة توسعة میان‏‌افزا و با بهره‏‌گیری از زمین‏‌های بایر و بلااستفاده، پروژه‏‌های مرتبط با کاهش آلودگی‏‌های زیست‏‌محیطی و ارتقای بهره‏‌مندی از ویژگی‏‌های طبیعی در محدودة ظرفیت اکولوژیکی، و پروژه‏‌های مرتبط با ارتقای سطح کیفی بافت در محدودة اصلاح هستة اولیة شکل‏‌گیری مکان‏‌یابی می‌شوند. تقویت سازکار نظارت بر رعایت ضوابط محیط زیست، استقرار سیستم بودجه‌ریزی عملیاتی، حذف هزینة زمین و افزایش تسهیلات مسکن، گسترش مراکز خدماتی‌ـ اقامتی، و افزایش سطح دانش و آگاهی و سطح مهارت و میزان انگیزه در نیروی انسانی از جمله مهم‌ترین پیشنهادها و دگرگونی‏‌ها بر اساس نتایج است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


سال‌نامة آماری استان اصفهان (1396). درگاه ملی مرکز آمار ایران.
سال‌نامة آماری استان اصفهان (1400). درگاه ملی مرکز آمار ایران.
سند برنامة راهبردی پنج‌سالة شهرداری مبارکه (1393).
ضمیری، مهسا و ضمیری، محمدرضا (1394). مکان سوم. سومین کنفرانس بین‏‌المللی پژوهش‏‌های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری.
طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر مبارکه (1384).
فیروزنیا، قدیر و ربانی، محمدرضا (1392). تحلیل نقش صنعت در روند تحول سکونتگاه‌ها (مطالعة موردی نظرآباد). برنامه‌ریزی کالبدی فضایی، 1(3)، 103 ـ 112.
گزارش تفسیری مدیریت شرکت فولاد مبارکه (1396). دورة نهم.
گلکار، کوروش (1391). کندوکاوی در طراحی شهری. تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
لینچ، کوین (1395). تئوری شکل شهر. مترجم: سید حسین بحرینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
موسوی، ملیکاسادات (1399). ارزیابی زیست‏‌پذیری سکونتگاه‏‌های هم‌جوار اکوپارک صنعتی فولاد مبارکه جهت اسکان کارکنان. پایاننامة کارشناسیارشد. دانشگاه هنر اصفهان.
میرابوالقاسمی بهابادی، سید محمود؛ بیک‌محمدی، حسن و رامشت، محمدحسین (1397). برنامه‌ریزی راهبردی اثرات مجتمع چادرملو بر سکونتگاه‌های شهرستان بهاباد. نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 11(1)، 377 ـ 392.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1398). ارزیابی آثار جامع الگوی توسعة معدنی‌ـ صنعتی بر سرمایه‌های اجتماعی و اقتصادی و محیطی در ناحیة ایران مرکزی (مطالعة موردی: آثار بزرگ‌ترین مجتمع سنگ آهن خاورمیانه بر سکونتگاه‌های شهرستان بهاباد). مدیریت سرمایة اجتماعی، 6(2)، 255 ـ 280.
Alhosseiny, H. (2022). The impact of strategic planning, strategic thinking, and strategic agility on competitive advantage: Literature review. Academy of Strategic Management Journal, 22(S2), 1–14.
Amin, S., Islam, H. S., Haseeb, A., & Saleemi, A. (2020). Residents’ perception of livability: A case study of Quaid-e-Azam Town (Township), Lahore, Pakistan. Planning Malaysia, 18(13), 273-288. https://doi.org/10.21837/pm.v18i13.792
Azam, R. H. H. & Hamdy, D. M. H. (2022). Applying urban livability indicators in gated communities. Engineering Research Journal, 174(June), 355–369. https://doi.org/10.21608/erj.2022.243333.
Baig, F., Rana, I. A., & Talpur, M. A. H. (2019). Determining factors influencing residents’ satisfaction regarding urban livability in Pakistan. International Journal of Community Well-Being, 2(1–2), 91–110. https://doi.org/10.1007/s42413-019-00026-w.
Elsawy, A. A., Saadallah, D., & Ayad, H. M. (2019). Assessing livability of residential streets: Case study of El-Attarin, Alexandria, Egypt. Alexandria Engineering Journal, 58(2), 745–755. https://doi.org/10.1016/j.aej.2019.06.005.
Firooznia, K. & Rabani, M. R. (2013). An analysis of the role of industry in the transformation of settlements  (Case study: Nazarabad). Journal of Spatial Physical Planning, 1(3), 103-112. (in Persian)
Golkar, K. (2012). A study on urban design. Center for Urban Planning and Architecture Studies and Research Publications. (in Persian)
Gutterman, A. S. (2023). Introduction to strategic planning. SSRN. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4407351
Hawkins, C. V., Krause, R. M., & Deslatte, A. (2023). Staff support and administrative capacity in strategic planning for local sustainability. Public Management Review, 25(5), 879–900. https://doi.org/10.1080/14719037.2021.1999667
Interpretive report of Mobarakeh Steel Company. (2017)
Kazi, S., Khan, B. S., & Talpur, M. A. H.  (2023). Resident’s perception of livability indicators in Hyderabad, Pakistan. Science International, 35(1), 57–68.
Lynch, K. (2016). The theory of urban form (S. Bahreini, Trans.). University of Tehran Press. (in Persian)
Michalos, A. C. (Ed.). (2014). Encyclopedia of quality of life and well-being research (pp. 3645–3647). Springer. https://doi.org/10.1007/978-94-007-0753-5
Mirabolghasemi Bahabadi, S. M., Beyk Mohammad, H., & Ramshat, M. H. (2019). Evaluation of the comprehensive effects of the mineral-industrial development model on social, economic, and environmental capital in the central Iran region  (Case study: The impact of the largest iron ore complex in the Middle East on the settlements of Bahabad County). Social Capital Management, 6(2), 255-280. (in Persian)
------------------------------------------------------------------------------------------ (2019). Strategic planning effects of the Chador Malu complex on the settlements of Bahabad County. New Perspectives in Human Geography, 11(1), 377-39. (in Persian)
Mobarakeh Municipality Five-Year Strategic Plan Document (2014).
Mobarakeh Steel Company Management (2017). 9th period. (in Persian)
Moghadam, R., Jozi, S. A., Hejazi, R., Zaeimdar, M., & Malmasi, S. (2021). A strategic management plan for reducing air pollution using the SWOT model: A case study of District 2 of Tehran Municipality. Anthropogenic Pollution, 5(2), 85–92. https://doi.org/10.22034/AP.2021.1928790.1105.
Mousavi, M. S. (2020). Evaluation of the livability of settlements adjacent to the Mobarakeh Steel Industrial Ecopark for employee accommodation. Master's thesis. Isfahan University of Art. (in Persian)
Mushtaha, E., Alsyouf, I., Al Labadi, L., Hamad, R., Khatib, N., & Al Mutawa, M. (2020). Application of AHP and a mathematical index to estimate livability in tourist districts: The case of Al Qasba in Sharjah. Frontiers of Architectural Research, 9(4), 872–889. https://doi.org/10.1016/j.foar.2020.04.001
Radcliff, B. (2001). Politics, markets, and life satisfaction: The political economy of human happiness. American Political Science Review, 95(4), 939–952. https://doi.org/10.1017/S0003055400400110.
Revised Detailed Plan of Mobarakeh City (2005). (in Persian)
Sheikh, W. T. & van Ameijde, J. (2022). Promoting livability through urban planning: A comprehensive framework based on the 'theory of human needs'. Cities, 131, 103972. https://doi.org/10.1016/j.cities.2022.103972
Statistical Yearbook of Isfahan Province (2017). National Portal of the Statistical Center of Iran. (in Persian)
Statistical Yearbook of Isfahan Province. (2021). National Portal of the Statistical Center of Iran. (in Persian)
Strategic Five-Year Plan Document of Mobarakeh Municipality (2014). (in Persian)
Treffinger, D. J., Isaksen, S. G., & Stead-Dorval, K. B. (2023). Creative problem solving: An introduction. 4th ed. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003419327
United Nations Industrial Development Organization (2018).
Zamiri, M. & Zamiri, M. R. (2015). The third place. Proceedings of the 3rd International Conference on Applied Research in Civil Engineering. Architecture, and Urban Management, 1–10. (in Persian)