شناسایی عوامل آمایشی مؤثر بر مکان‌یابی واحدهای دانشگاه (مورد مطالعه: دانشگاه جامع فرهنگیان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 گروه مدیریت آموزشی، پردیس فارابی، دانشکدة مدیریت و حسابداری، دانشگاه تهران، قم، ایران

3 گروه معماری، دانشکدۀ انقلاب اسلامی، دانشگاه فنی و حرفه‌ای، تهران، ایران

10.22059/jtcp.2025.389995.670494

چکیده

با توجه به تبدیل شدن آمایش سرزمین به یک راه‎حل بی‎همتا جهت توسعة پایدار در عصر جدید، یکی از پیچیده‎ترین و مهم‎ترین موارد کاربرد آن مکان‌یابی فضاهای با کاربری آموزشی و دانشگاهی است که نیازمند توجه دقیق و بررسی جامع در ابعاد و نوع فضای مورد نیاز است. با توجه به نیاز نظام آموزشی به تربیت معلم،  تعیین و توزیع بهینة واحدهای دانشگاه فرهنگیان از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل آمایشی مؤثر بر مکان‌یابی واحدهای دانشگاه در دانشگاه جامع فرهنگیان است. در این پژوهش کمی و کاربردی از روش توصیفی از نوع تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. جامعة آماری پژوهش کلیة استادان عضو هیئت‌علمی دانشگاه صاحب‎نظر در زمینة موضوع و آشنا با دانشگاه فرهنگیان در سراسر کشور بودند که با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و با استفاده از جدول مورگان 72 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. جهت گردآوری داده‌ها از پرسشنامة محقق‌ساخته استفاده شد که روایی آن با استفاده از روش محتوایی و روایی سازه مورد تأیید قرار گرفت و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ تأیید شد. نتایج نشان داد عوامل آمایشی مؤثر بر مکان‌یابی واحدهای دانشگاه فرهنگیان عبارت‌اند از عوامل محیطی (6 شاخص)، دسترسی (8 شاخص)، امکانات (5 شاخص)، طبیعی (5 شاخص)، فرهنگی و اجتماعی (5 شاخص)، و عامل اقتصادی (4 شاخص). مکان‌یابی فضاهای آموزشی به دلیل اهمیت مجاورت با کاربری‎های متجانس و عدم مجاورت با کاربری‎های نامتجانس باید با دقت فراوان انجام شود و همچنین توجه به همة شرایط محیطی، طبیعی، جغرافیایی، اجتماعی، و همة ظرفیت‎ها و توانمند‎ی‎های ذاتی و اکتسابی یک مکان ضرورت دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیم‌زاده، عیسی و موسوی، میرنجف (1394). اصول و مبانی آمایش سرزمین. تهران: سمت.
بهرا، بهاره؛ پورجعفر، محمدرضا و رفیعیان، مجتبی (1401). فراتحلیل مؤلفه‌های مؤثر بر مکان‌سازی فضاهای دانش و نوآوری معاصر. آمایش سرزمین، 14(2)، 491 ـ 522.
ثمری، عیسی؛ یمنی‎دوزی سرخابی، محمد؛ صالحی‌عمران، ابراهیم و گرائی‎‌نژاد، غلام رضا (1393). بررسی و شناسایی عوامل مؤثر در فرایند «توسعة دانشگاهی» در دانشگاه‌های دولتی ایران. مطالعات برنامه‌ریزی آموزشی، 2(4)، 67 ـ 100.
جعفریان، بابک؛ سرور، رحیم و برنا، رضا (1398). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت آیندة آمایش سرزمین استان تهران با رویکرد آینده‌پژوهی. سرزمین، 16(61)، 17 ـ 37.
حجاریان، احمد (1402). مکان‌یابی کاربری‌های اداری شهری با رویکرد پدافند غیر عامل (مطالعة ‌موردی‌: شهر ‌اصفهان). آمایش سرزمین، 15(2)، 243 ـ 259.
خنیفر، حسین؛ صحرانورد نشتیفان، یونس و ابراهیمی، صلاح‌الدین (1401). ضرورت ایجاد دورۀ کارشناسی‌ارشد مدیریت آموزشی. پژوهش‌های رهبری آموزشی، 6(21)، 47 ـ 81.
زارعی، غلام‌رضا و اباذرلو، سجاد (1397). بررسی آسیب‎پذیری شهرها با رویکرد پدافند غیر عامل با استفاده از روش تحلیل سلسله‎مراتبی معکوس (IHWP) و GIS (مطالعة موردی: تهران بزرگ). شهر ایمن، 1(2)، 1 ـ 16.
سرور، رحیم (1390). جغرافیای کاربردی و آمایش سرزمین. تهران: سمت.
موسی‎کاظمی، سید مهدی و رهنمایی، محمدتقی (1392). تحلیل عملکرد فضایی مراکز آموزش عالی در توسعة پایدار فرهنگ شهری کلان‌شهر تهران (نمونة موردی: مناطق 3 و 19). آمایش جغرافیایی فضا، 3(8)، 47 ـ 67.
شمس مورکانی، غلام‌رضا و معارف‎وند، زهرا (1394). الگویی برای تضمین کیفیت دورۀ آموزشی رشتۀ مدیریت آموزشی در مقطع کارشناسی‌ارشد. مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، 5(12)، 95 ـ 120.
شیخ‌کریمی، محسن و کریمی‌آذری، امیررضا (1394). تعیین متغیرهای مکان‌یابی مراکز آموزش عالی و تحلیل میزان اثرگذاری آن‌ها (مطالعة موردی: شهر بندرعباس). پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی، تهران. مرکز همایش‌های بین‌المللی صداوسیما.
صحنی، رضا (1400). مکان‌یابی و طراحی فضاهای باز دانشگاهی در دانشگاه محقق اردبیلی با رویکرد اجتماع‌پذیری. پایان‌نامة کارشناسیارشد. رشتة مهندسی معماری. دانشگاه محقق اردبیلی.
قربانی، رامین؛ زیاری، کرامت‌الله؛ سجودی، مریم؛ فرهادی، ابراهیم و عبدالله‌حسین، شاخوان (1399). تحلیل برهم‌کنش کارکرد آموزش عالی و صنعت در ایران از منظر آمایش سرزمین. آمایش سرزمین، 12(2)، 479 ـ 519.
کلانتری خلیل‎آباد، حسین؛ اباذرلو، سجاد و حیدری، علی‎اکبر (1401). شناسایی فرایند آسیب‎پذیری شهرها با رویکرد پدافند غیر عامل. تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
محمدی، امید (1396). عوامل مؤثر بر مکان‌یابی فضاهای آموزشی (مطالعة موردی: طراحی دانشکدة هنر و معماری در مهاباد). کنفرانس ملی عمران و معماری. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
محمودی، سید محمد (1402). آمایش سرزمین. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
میرزایی نظام‎آباد، اکبرعلی (1396). آسیب‎شناسی و تحلیل میزان کارایی سطوح استانی در تدوین و اجرای برنامة آمایش سرزمین. پایاننامه کارشناسی‌ارشد. رشتة برنامه‎ریزی آمایش سرزمین. دانشگاه ارومیه.
Achamrah, M. (2022). Factors influencing Moroccan University students’ choice of academic majors: Mohammed V University, FLHS in Rabat as a case study. World Journal of Advanced Research and Reviews, 14(2), 185-195.
Al Tamimi, N. N. M., Al Mashrafi, O. M. S., & Mohammed, M. T. (2023). Exploring the Factors that Influence University Selection: Insights from College Students. Journal of Business Management Review, 4(6), 439-454.
Bahra, B., Pourjafar, M. R., & Rafiian, M. (2023). Meta-analysis of factors affecting the location of contemporary knowledge and innovation spaces. Land Planning, 14(2), 491-522. (in Persian)
Beach, D., From, T., Johansson, M., & Öhrn, E. (2018). Educational and spatial justice in rural and urban areas in three Nordic countries: a meta-ethnographic analysis. Education Inquiry, 9(1), 4-21.
Bickmore, D. L., Roberts, M. M., & Gonzales, M. M. (2021). How aspiring principals applied course-based learning to develop school improvement plans. Journal of Educational Administration, 59(2), 199-214.
Didier, S. & Quentin, A. (2019). Spatial Justice. The Wiley Blackwell Encyclopedia of Urban and Regional Studies, 1-4.
Ebrahimzadeh, I. & Mousavi, M. (2016). Principles and Foundations of Land Planning. Tehran: Samt Publications. (in Persian)
Ghorbani, R., Ziari, K., Sojoodi, M., Farhadi, E., & Abdullah Hossein, S. (2021). Analysis of the interaction between the function of higher education and industry in Iran from the perspective of land planning. Land Planning, 12(2), 479-519. (in Persian)
Hajjarian, A. (2024). Location of Urban Administrative Uses with a Passive Defense Approach (Case Study: Isfahan City). Land Planning, 15(2), 243-259. (in Persian)
Holm, T., Kaisu Sammalisto, T. S., Grindsted, T. V. (2015). Process framework for identifying sustainability aspects in university curricula and integrating education for sustainable development. Journal of Cleaner Production, 16(1), 164-174.
Jafarian, B., Sarwar, R., & Borna, R. (2020). Identifying key factors affecting the future status of land planning in Tehran province with a futures research approach. Quarterly Journal of Geographical Land, 16(61), 17-37. (in Persian)
Kalantarikhalilabad, H., Abazarloo, S., & Heydari, A. A. (2012). Identification of the vulnerability process of cities with a passive defense approach. Tehran: University of Arts Publications. (in Persian)
Khanifar, H., Sahranoward Nashtifan, Y., & Ebrahimi, S. (2023). The necessity of establishing a master's degree in educational management. Educational Leadership Research, 6(21), 47-81. (in Persian)
Liljenberg, M. (2021). A professional development practice to enhance principals’ instructional leadership – enabling and constraining arrangements. Journal of Professional Capital and Community, 2(12), 1-13.
Mahmoudi, S. M. (2024). Land Planning. Tehran: Tehran University Press. (in Persian)
Mbabazi, A., Aisha, A., & Mwesigye, A. (2023). The Influence of Regional Location of Kasese District on Access to University Education. Higher Education, 16(17), 18-19.
Mirzaeinezamabad, A. A. (2018). Pathology and Analysis of the Efficiency of Provincial Levels in Formulating and Implementing Land Planning Programs. Master's Thesis in Land Planning. Urmia University. (in Persian)
Mohammadi, O. (2018). Factors Affecting the Location of Educational Spaces (Case Study: Design of the Faculty of Art and Architecture in Mahabad). National Conference on Civil Engineering and Architecture, Tehran, Shahid Beheshti University. (in Persian)
Monstadt, J. & Schmidt, M. (2020). Urban Resilience in the Making? The Governance of Critical Infrastructures in German Cities. Urban Studies, Vol. 56 (11), 2353–2371.
Ni'mah, N. M. & Lenonb, S. (2017). Urban Green Space for Resilient City in the Future: Case Study of Yogyakarta City, IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. 70(3), International Conference of Planning in the Era of Uncertainty, 6–7 March 2017, Malang, Indonesia.
Ruschel, E., Santos, E. A. P., & Loures, E. D. F. R. (2017). Industrial maintenance decision-making: A systematic literature review. Journal of Manufacturing Systems, 45, 180-194.
Sahni, R. (2022). Locating and designing open university spaces at the University of Mohaghegh Ardabili with a social approach. Master's thesis in architectural engineering. University of Mohaghegh Ardabili. (in Persian)
Samari, I., Yemenidozi-Sorkhabi, M., Salehi-Omran, E., & Gara'inejad, G. (2015). Investigation and identification of effective factors in the process of "university development" in Iranian public universities. Quarterly Journal of Educational Planning Studies, 2(4), 67-100.
Sarwar, R. (2012). Applied geography and land planning. Tehran: Samt Publications. (in Persian)
Shamsmurkani, Gh. R. & Maarefvand, Z. (2018). A model for ensuring the quality of the educational course in the field of educational management at the master's level. Quarterly Journal of Educational Measurement and Evaluation Studies, 5(12), 95-120. (in Persian)
Sheikhkarimi, M. & Karimi Azari, A. (2018). Determining the variables of location of higher education centers and analyzing their effectiveness, a case study: Bandar Abbas city. Modern Research in Civil Engineering, Architecture and Urban Planning, Tehran. International Conference Center of the Iranian Broadcasting Corporation. (in Persian)
Sufean, H. & Asimiran, S. (2010). University Governance &Development Autonomy. Proceeding of International Conference on Islam and Higher Education, signupr.
United Nations (2018). Spatial Planning, Key Instrument for Development and Effective Governance with Special Reference to Countries in Transition. New York and Geneva.
Wang, G., LiuPing, D., & Jing, L. (2023). A study on the cognition of the regional types of rural revitalization from the perspective of land planning. Journal of King Saud University-Science, 35(4), 102532.
Wiadi, I., Kertamuda, F., & Azmy, A. (2022). Effect Of Reference Group and Family Group Attitude Toward Establishment In Choosing A University. Journal of Positive School Psychology, 6(8), 9680-9695.
Williams, J. M. (2018). Spatial Justice as Analytic Framework, a dissertation submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy (Political Science) in the University of Michigan. ORCID iD: 0000-0001-9861-3056.
Yan, L., Azadi, H., & Frank, W. (2024). Factors Influencing Site Selection for Higher Education Institutes: A Meta-Analysis. Land, 13(12), 12-23.
Zarei, G. & Abazarlou, S. (2017). Investigating the Vulnerability of Cities with a Passive Defense Approach Using the Inverse Hierarchy Analysis Method (IHWP) and GIS (a Case Study of Tehran). Ayman Shahr Scientific Journal, 1(2), 1-18. (in Persian)