توان‌سنجی و تعادل‌سنجی توسعه کلان کاربری‌ها در جزیره قشم

سبحانی, پروانه; دانه کار, افشین; سلیمانی روزبهانی ‏, محسن

doi:10.22059/jtcp.2025.392957.670502

توان‌سنجی و تعادل‌سنجی توسعه کلان کاربری‌ها در جزیره قشم

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیارگروه محیط زیست، دانشگاه لرستان، دانشکده منابع طبیعی، خرم آباد، ایران

² استاد گروه محیط زیست، دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی، کرج، ایران

³ دکتری گروه محیط زیست، دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی، کرج، ایران

10.22059/jtcp.2025.392957.670502

چکیده

استفاده غیرمنطقی انسان از سرزمین در بسیاری از نقاط دنیا منجر به نابودی ‏پتانسیل‌های طبیعی و منابع موجود ‏شده ‏است. ‏ارزیابی توان بالقوه و تخصیص ‏کاربری‌های متناسب با توان سرزمین، روشی است که می‌تواند میان توان ‏طبیعی ‏محیط، ‏توسعه کاربری‌ها و همچنین فعالیت‌های انسان در فضا، یک رابطه منطقی و ‏سازگاری ‏پایدار برقرار نماید. در این راستا، در ‏مطالعه حاضر به ‏ارزیابی توان اکولوژیک و ‏تعادل‌سنجی توسعه کلان کاربری‌ از جمله توسعه شهری و روستایی، توسعه صنعتی ‏و ‏توسعه ‏کشاورزی آبی در جزیره قشم مبتنی بر معیارهای اکولوژیک و شاخص‌های ‏فضایی بر اساس سوابق مطالعاتی موجود، ‏‏پرداخته ‏شد. ‏سپس ضمن تدوین مدل ‏حرفی برای کاربری‌ها، شاخص‌های مکانی در قالب ‏مدل‌های ریاضی با منطق جبر ‏‏بولین تلفیق و ‏لایه‌های هر شاخص در ‏محیط سامانه ‏‏اطلاعات جغرافیایی (‏GIS‏)‏ ‏‏نقشه‌سازی و تلفیق شد. ‏مطابق نتایج ‏‏49/17473‏ هکتار از ‏سطح جزیره دارای توان ‏اکولوژیک برای توسعه شهری، ‏25/34736‏ هکتار توسعه روستایی، ‏‏93/30089‏ هکتار ‏توسعه صنعتی و 56/957‏ هکتار توسعه کشاورزی آبی ‏می‌باشد. از نظر تعادل‌سنجی نیز ‏منطقه دارای ‏‏‏‏49/17473 هکتار توسعه ممکن شهری، 64/650 ‏هکتار و 51/34709 ‏هکتار توسعه متعادل و توسعه ممکن روستایی، ‏‏55/2251 هکتار و 2389 هکتار توسعه ‏متعادل و ممکن صنعتی و 56/957 هکتار ‏‏توسعه متعادل کشاورزی آبی است. نتایج ‏‏ارزیابی توان اکولوژیک در جزیره قشم می‌تواند به عنوان بستری برای ‏توسعه متعادل ‏‏کاربری‌ها و ابزاری برای شناسایی ‏بی‌تعادلی‌های موجود، به سنجش ظرفیت‌ها و ‏محدودیت‌های اکولوژیک ‏منطقه برای ‏توسعه کلان کاربری‌ها، امکان بهره‌برداری ‏‏چندگانه از ظرفیت‌های قابل برنامه‌ریزی، شناسایی ملاحظات ‏مخاطرات طبیعی ‏و ‏حساسیت محیط در توسعه کاربری‌ها در ‏محدوده مورد مطالعه کمک ‏نماید.‏

کلیدواژه‌ها

موضوعات