تحلیل و ارزیابی فضای سبز شهری از منظر عدالت اجتماعی با استفاده از تصاویر ماهوارهای، مطالعه موردی: مناطق پنجگانه شهر زاهدان

براهویی, احمد; ابراهیم زاده آکباد, عیسی; حمیدیان پور, محسن

doi:10.22059/jtcp.2025.395013.670509

تحلیل و ارزیابی فضای سبز شهری از منظر عدالت اجتماعی با استفاده از تصاویر ماهوارهای، مطالعه موردی: مناطق پنجگانه شهر زاهدان

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانش‌آموخته جغرافیا و برنامهریزی شهری، گروه جغرافیای انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

² استاد جغرافیا و برنامهریزی شهری، گروه جغرافیای انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

³ دانشیار اقلیم شناسی در برنامهریزی محیطی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

10.22059/jtcp.2025.395013.670509

چکیده

رشد سریع شهرنشینی در شهرهایی مانند زاهدان موجب نابرابری فضایی در توزیع خدمات شهری، به‌ویژه فضای سبز شده است. فضای سبز نه‌تنها عنصری زیباشناختی بلکه عاملی مؤثر در ارتقای سلامت، تعاملات اجتماعی و کیفیت زندگی شهری است. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان و توزیع فضای سبز شهری در پنج منطقه زاهدان و سنجش آن از منظر عدالت اجتماعی انجام شده است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است. جهت تعیین و توزیع فضایی پوشش سبز و کاربری اراضی/پوشش زمین (LULC) از تصاویر ماهواره‌ای سنتینل -2 و موتور مجازی پردازش زمین (GEE) استفاده شد. جهت محاسبه ارزش خدمت اکوسیستمی پوشش گیاهی از مدل InVEST بهره گرفته شد. یافته‌ها نشان داد میانگین سرانه فضای سبز در زاهدان بسیار پایین‌تر از استاندارد جهانی است (حدود ۱/۵۶ متر مربع در برابر ۹ متر مربع جهانی) و این میزان در مناطق کم‌برخوردار مانند منطقه ۳ به کمتر از ۰/۲۸ متر مربع می‌رسد. در حالی‌که منطقه ۵ به‌دلیل استقرار نهادهای مهم، وضعیت بهتری دارد. بسیاری از پارک‌های شهری فاقد پوشش گیاهی واقعی بوده و بخش زیادی از زمین‌های شهری بدون بهره‌برداری سبز باقی مانده‌اند. این در حالی است که پوشش گیاهی با بالاترین ذخیره کربن در شهر زاهدان نقش مهمی از دیدگاه خدمات اکوسیستمی به کاهش اثرات تغییر اقلیم افزون بر بحث زیباشناختی شهری ایفاد مینماید. لذا، مدیریت شهری با استفاده از داده‌های مکانی، رویکردهای مشارکتی، و الگوبرداری از شهرهای مشابه اقدام به بازتوزیع منابع، توسعه فضاهای سبز محلی، بهره‌گیری از گیاهان بومی و احیای اراضی بایر کند. توسعه متوازن فضای سبز می‌تواند نقش مؤثری در ارتقای سلامت، کاهش نابرابری و افزایش سرزندگی اجتماعی ایفا نماید.

کلیدواژه‌ها