بررسی و ارزیابی کاربری اراضی شهری از منظر عدالت اجتماعی (مورد مطالعه: کاشان)**

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 . استاد، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران

2 استادیار، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران

3 . دانشیار، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران

4 دانشجوی دکتری، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

در برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، عدالت در توزیع و پراکنش فضایی کاربری‌ها یکی از مؤلفه‌های اساسی در توسعة پایدار شهری محسوب می‌شود. گسترش کالبدی کاشان در دهة اخیر و افزایش جمعیت آن باعث عدم تعادل در کاربری اراضی در نواحی مختلف آن شده و توسعة پایدار شهری را به خطر انداخته است. بنابراین، با توجه به اینکه کاربری‌ها و خدمات شهری با پاسخگویی به نیاز جمعیتی و افزایش منفعت عمومی نقش و جایگاهی مهم در برقراری عدالت اجتماعی و فضایی دارند، هدف پژوهش شناخت و ارزیابی کاربری‌های شهری از منظر عدالت اجتماعی به منظور دستیابی به معیار‌های متناسب و اصول برنامه‌ریزی توسعة پایدار شهری است. نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی است که با درنظرگرفتن دو شاخص‌ مهم و مؤثر در کاربری اراضی (شامل ظرفیت و عدالت اجتماعی) و به‌کارگیری نرم‌افزار GIS، در چارچوب مدل‌های شاخص آنتروپی و میانگین نزدیک‌ترین همسایه و سرانة مطلوب، کاربری‌های شهری در سطح کاشان را بررسی و ارزیابی کمی و کیفی می‌کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد کاربری‌ها پراکنش فضایی مناسبی ندارند و تحلیل کاربری‌ها با شاخص‌های ظرفیت و عدالت اجتماعی حاکی از آشفتگی کمی و کیفی در کاربری‌های نواحی ده‌گانة کاشان است.

کلیدواژه‌ها


ابراهیم‌زاده، عیسی؛ مجیراردکانی، عبدالرضا (1385). «ارزیابی کاربری اراضی شهری اردکان فارس». مجلة جغرافیا و توسعه، دورة چهارم، شمارة 7، صفحات 68-43.
ابراهیم‌زاده، عیسی؛ احدنژاد، محسن؛ ابراهیم‌زاده، حسین؛ شفیعی، یوسف (1389). «برنامه‌ریزی و ساماندهی فضایی مکانی خدمات بهداشتی و درمانی با استفاده از، GIS مورد: شهرزنجان». مجلة پژوهش‌های جغرافیایی، دورة 42، شمارة 73، صفحات 58-39.
بحرینی، سیدحسین (1386). فرایند طراحی شهری. تهران، مؤسسة انتشارات و چاپ.
پورمحمدی، محمدرضا (1387). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. چاپ چهارم، تهران، انتشارات سمت،.
پورمحمدی، محمدرضا (1374). «نیاز به زمین جهت توسعة شهری». نشریة دانشکدة علوم انسانی و اجتماعی، سال اول، شمارة دوم، صفحات 64-43.
حجتی، وحیده؛ مضطرزاده، حامد (1387). «مفهوم عدالت و رابطة آن با شهر». مجلة جستار‌های شهرسازی، شماره‎های 24و 25، صفحات 46-40.
حسین‌زاده دلیر، کریم؛ ملکی، حسین (1384). «توسعة پایدار شهری وکاربری اراضی شهر ایلام». مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز، شمارة یک. صفحات 54-23.
رضویان، محمدتقی؛ بیرامزاده، حبیب (1387). «عملکرد مدیریت شهرهای کوچک در برنامه‌ریزی کاربری اراضی ( مطالعة موردی: شهر بناب)». پژوهش‌های جغرافیایی، شمارة 63، صفحات 114-101.
زیاری، کرامت‌الله (1379). برنامه‌ریزی شهرهای جدید. چاپ دوم، تهران، انتشارات سمت.
زیاری، کرامت‌الله (1382). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. یزد، انتشارات دانشگاه یزد.
زیاری، کرامت‌الله (1385). «برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، مورد: میناب». فصل‌نامة تحقیقات جغرافیایی، شماره‌های 65 و 66، صفحات 78-63.
سرور، رحیم (1384). جغرافیای کاربردی و آمایش سرزمین. چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.
سعیدنیا، احمد (1378). کتاب سبز راهنمای شهرداری‌ها، جلد دوم (کاربری زمین شهر). مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری. تهران، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، وزارت کشور.
شیعه، اسماعیل (1382). مقدمه­ای بر مبانی برنامه‌­ریزی شهری. چاپ سیزدهم، تهران، دانشگاه علم و صنعت.
علی اکبری، اسماعیل؛ عمادالدین، عذرا (1391). «ارزیابی کمی و کیفی کاربری‌های شهری با تأکید بر نظام توزیع و الگوی همجواری (مطالعة موردی: ناحیة یک شهر گرگان)». مجلة پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شمارة 79، صفحات 172-158.
فنی، زهره (1382). شهرهای کوچک رویکردی دیگر در توسعة منطقه‌ای. تهران، سازمان شهرداری‌های کشور.
مرصوصی، نفیسه (1383). «تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران». ماهنامة پژوهشی- آموزشی شهرداری‌ها، شمارة 60، تهران.
منفردیان سروستانی، محسن (1386). رتبه‌بندی مناطق مختلف شهری شیراز از لحاظ درجة توسعه‌یافتگی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد اقتصاد رشتۀ توسعه و برنامه‌ریزی، دانشکدة اقتصاد، دانشگاه اصفهان.
مهدیزاده، جواد (1379). «برنامه‌ریزی کاربری زمین از دیدگاه توسعة پایدار، مهندسین مشاور فرنهاد». نشریة جستارهای برنامه‌ریزی و طراحی شهری، تهران.
مهدیزاده، جواد ( 1379). «برنامه‌ریزی و طراحی: برنامه‌ریزی کاربری زمین، تحول در دیدگاه‌ها و روش‌ها». فصل‌نامة مدیریت شهری، سال اول، شمارة چهارم. صفحات 70-79.
مهندسین مشاور نقش جهان - پارس (1384). طرحتوسعهوعمران (جامع) شهرکاشان (مطالعات کالبدی). سازمان مسکن و شهرسازی استان اصفهان.
وارثی، حمیدرضا؛ زنگی‌آبادی، علی؛ یعقوبی، حسین (1387). «بررسی تطبیقی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت اجتماعی؛ مورد: زاهدان». مجلة جغرافیا و توسعه، شمارة 11، صفحات 156-139.
وارثی، حمیدرضا؛ قائد رحمتی، صفر؛ باستانی‌فر، ایمان (1386). «بررسی اثرات توزیع خدمات شهری در عدم تعادل فضایی جمعیت- مطالعة موردی: مناطق شهر اصفهان». مجلة جغرافیا و توسعه، شمارة 9، صفحات 106-91.
یوسفی، لقمان (1380). ارزیابی کاربری اراضی شهری مطابق شاخص‌های چندگانه. پایان‌نامة کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدة علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.
Chapin, francis stuart ( 1972). Urban land use planning. second edition, Urban, university of Illinois.
Turner. B. L; Meyer. W. B (1994). Global land use and land-cover change: An overview. Cambridge University Press.