رویکرد شبکه‌بندی هگزاگون در ارزیابی تخریب سیمای‌ سرزمین (مورد مطالعه: شهرستان شمیرانات)

ایرانخواهی, مهدی; جوزی, سیدعلی

doi:10.22059/jtcp.2016.60195

رویکرد شبکه‌بندی هگزاگون در ارزیابی تخریب سیمای‌ سرزمین (مورد مطالعه: شهرستان شمیرانات)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دکتری محیط ‌زیست- ارزیابی و آمایش سرزمین، دانشکدة محیط ‌زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد علوم‌و‌تحقیقات، تهران، ایران

² دانشیار، دانشکدة فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد تهران شمال، تهران، ایران

10.22059/jtcp.2016.60195

چکیده

در این مطالعه که بر روی سیمای سرزمین شهرستان شمیرانات انجام گرفت، برای اولین‌بار شبکه‌بندی هگزاگون برای دستیابی به واحدهای همگن در اجرای مدل تخریب به‌کار گرفته شد. در این راستا، با توجه به وسعت محدودة مورد مطالعه یک شبکة هگزاگون متشکل از 36 واحد (سلول) ایجاد و هر سلول‌ شبکه به‌عنوان یک زیرسیما در نظر گرفته شد. در ادامه، آسیب‌پذیری اکولوژیک، عوامل تخریب و شدت آن‌ها برای هر سلول با به‌کارگیری متریک‌های سیمای سرزمین محاسبه و براساس منطق فازی استانداردسازی و طبقه‌بندی شد. در پایان، بر مبنای ضرایب تخریب به‌دست‌آمده، تحلیل و پهنه‌بندی سیمای سرزمین انجام گرفت. در مجموع، 73 درصد از مساحت شهرستان شمیرانات با وضعیت تخریب کم و مستعد توسعه شناسایی شد که با رعایت محدودیت‌های اکولوژیکی و حریم‌های (رود دره‌ها، فاصله از گسل‌های اصلی و مناطق حفاظت‌شده) قابل توسعه است. همچنین، 23 درصد نیازمند بازسازی و احیاء و 4 درصد نیازمند اقدامات حفاظتی شناسایی شد. در صورت به‌کارگیری شبکة هگزاگون به‌عنوان مبنای ارزیابی تخریب سیمای سرزمین، ضمن محاسبة دقیق‌تر متریک‌ها و در نهایت، برآورد ضریب تخریب به تفکیک سلول‌های همگن، وضعیت کل سیمای سرزمین مورد مطالعه نیز از لحاظ میزان تخریب صورت‌گرفته و پتانسیل توسعة آتی مشخص خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آسیب شناسی شرایط فضایی، جمعیتی و اقتصادی مناطق ( آیش ها، حاشیه نشینی، عدم تعادل فضایی، افزایش جمعیت)

مراجع

1. آذری دهکردی، فرود (1388). سامانة پشتوانة تصمیم‌گیری سریع برای ارزیابی پیامد فعالیت‌ها در تخریب سیمای سرزمین حوزة آبخیز شفارود. مجلة محیط‌شناسی، سال 35، شمارة 51، صفحات 80- 69.
2. جعفری، حمیدرضا (1380). کاربرد سیستماتیک مدل تخریب در ارزیابی اثرات توسعه بر حوضة آبخیز سد لتیان. فصل‌نامة محیط‌شناسی، شمارة 27، صفحات 120-109.
3. جوزی، سید علی، رضایان، سحر، ایرانخواهی، مهدی و دبیری، فرحناز (1392). بررسی اثرات محیط‌زیستی توسعة شهری و خدماتی در شهر بندرعباس با استفاده از مدل تخریب و ارائة راهکارهای مدیریتی. فصل‌نامة آمایش سرزمین، دورة 5، شمارة 2، صفحات 334- 317.
  1. چمنی، عاطفه، مخدوم، مجید، جعفری، محمد، خراسانی، نعمت ا... و چراغی، مهرداد (1384)، ارزیابی آثار توسعه بر محیط زیست استان همدان با کاربرد مدل تخریب. فصل‌نامة محیط‌شناسی، شمارة 37، صفحات 44- 35.
  2. شیخ گودرزی، مهدی، علیزاده شعبانی، افشین، سلمان‌ ماهینی، عبدالرسول و فقهی، جهانگیر (1391). ارزیابی آثار توسعه بر محیط زیست حوزة کرگانرود با کاربرد مدل تخریب سیمای سرزمین. نشریة محیط زیست طبیعی، مجلة منابع طبیعی ایران، دورة 65، شمارة 2، صفحات 234- 223.
  3. خزاعی، نوشین و آذری دهکردی، فرود (1387). تحلیل توأم تخریب سیمای سرزمین در حوزة آبخیز سفیدرود با استفاده از متریک‌های اکولوژیکی سیمای سرزمین. فصل‌نامة علوم محیطی، سال 6، شمارة 2، صفحات 64- 55.
  4. مخدوم، مجید و منصوری، سید مصطفی (1387). بررسی و شناخت اثرات توسعه بر محیط زیست استان هرمزگان با مدل تخریب. فصل‌نامة محیط‌شناسی، دورة 25، شمارة 23، صفحات 56-49.
  5. میرزائی، محسن، ریاحی بختیاری، علیرضا، سلمان ماهینی، عبدالرسول و غلامعلی‌فرد، مهدی (1392). بررسی تغییرات پوشش اراضی استان مازندران با استفاده از سنجه‌های سیمای سرزمین بین سال‌های ۱۳۶۳-۱۳۸۹. اکولوژی کاربردی، سال 2، شمارة 14، صفحات 54-37.
    1. Aghnoum1, M., Feghhi1 J., Makhdoum, M. & Jabbarian Amiri, B. (2014). Assessing the environmental impacts of forest management plan based on Matrix and Landscape Degradation Model. Journal of Agricultural Science and Technology (JAST), 16, 841-850.
    2. Aguilera, F., Valenzuela, L.M. & Botequilha-Leito, A. (2011). Landscape metrics in the analysis of urban land use patterns: A case study in a Spanish metropolitan area. Landscape and Urban Planning, 99, 226–238.
    3. Ahern, J. & Andre, L. (2003). Applying landscape ecological concepts and metrics in sustainable landscape planning. Landscape and Urban Planning, 59, 65-93.
    4. Alberti, M. & Marzluff, J. (2004). Resilience in urban ecosystems: Linking urban patterns to human and ecological functions. Urban Ecosystems, 7, 241–265.
    5. Evelyn, S., Roosaare, J., Oja, T. & Mander, U. (2011). Analyzing the spatial structure of the Estonian landscapes: which landscape metrics are the most suitable for comparing different landscapes. Estonian Journal of Ecology, 66, 70-80.
    6. Gavrilidis, A.A., Ciocăneaa, C.M., Nițăa, M.R., Onosea, D.A. & Năstase I. (2016). Urban Landscape Quality Index – planning tool for evaluating urban landscapes and improving the quality of life. International Conference – Environment at a Crossroads: SMART approaches for a sustainable future. Procedia Environmental Sciences, 32, 155 – 167.
    7. Hawbaker, T.J., Radeloff, V.C., Clayton, M.K., Hammer, R.B. & Gonzales-Abraham, C.E. (2006). road development, housing growth, and landscape fragmentation in Northern Wisconsin: 1937–1999. Ecological Applications, 16(3), 1222–1237.
    8. Herold, M., Scepan, J. & Clarke, K.C. (2002). The use of remote sensing and landscape metrics to describe structures and changes in urban land uses. Environment and Planning, 34(8), 1443-1458.
    9. Jaeger, J.A.G., Schwarz-von Raumer, H.-G., Esswein, H., Müller, M. & Schmidt-Lüttmann, M. (2007). Time series of landscape fragmentation caused by transportation infrastructure and urban development: a case study from Baden-Württemberg, Germany. Ecology and Society,12(1), 22. URL (cited on 26 February 2009): http://www.ecologyandsociety.org/vol12/iss1/art22/.
    10. Khazaei, N. & Azari Dehkordi, F. (2008). Forest Landscape Degradation Assessment in Dokeh watershed, Iran. Journal of International Environmental Application & Science, 3(2), 91-100.
    11. Makhdoum, M.F. (2002). Degradation model: A quantitative EIA instrument Acting as a Decision Support System (DSS) for environmental management. Environmental Management, 30, 151-156.
    12. McGarigal, K. & Cushman, S.A. (2002). The Gradient Concept of Landscape Structure: Or, Why are there so Many Patches. Available at: http://www. umass.edu/landeco/pubs/pubs. Html.
    13. Mo, W., Wang, Y., Zhang, Y. & Zhuang, D. (2016). Impacts of road network expansion on landscape ecological risk in a megacity, China: A case study of Beijing. Science of the Total Environment, 574, 1000- 1011.
    14. Peng, J., Wang, Y., Zhang, Y., Wu, J., Li, W. &Li, Y. (2010). Evaluating the effectiveness of landscape metrics in quantifying spatial patterns. Ecological Indicators, 10, 217–223.
    15. Rempel, R.S., Kaukinen, D. & Carr, A.P. (2012). Patch Analyst and Patch Grid. Ontario Ministry of Natural Resources. Centre for Northern Forest Ecosystem Research, Thunder Bay, Ontario.
    16. Saunders, S.C., Mislivets, M.R., Chen, J.Q. & Cleland, D.T. (2002). Effects of roads on landscape structure within nested ecological units of the Northern Great Lakes Region, USA. Biological Conservation, 103(2), 209–225.
    17. Simova, P. & Gdulova, K. (2012). Landscape indices behavior: A review of scale effects. Applied Geography, 34, 385-394.
    18. United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2014).World Urbanization Prospects: The 2014 Revision, Highlights (ST/ESA/SER.A/352).
    19. Uuemma, E., Antrop, M., Roosaare, J., Marja, R. & Mander, U. (2009). Landscape Metrics and Indices: An Overview of Their Use in Landscape Research. Living Reviews in Landscape Research. Article’s online version at http://www.livingreviews.org/lrlr-2009-1.
    20. Yang, X.J. & Liu, Z. (2005). Quantifying landscape pattern and its change in an estuarine watershed using satellite imagery and landscape metrics. International Journal of Remote Sensing, 26(23), 5297–5323.
    21. Zhu, M., Xu, J.G., Jiang, N., Li, J.L. & Fan, Y.M. (2006). Impacts of road corridors on urban landscape pattern: a gradient analysis with changing grain size in Shanghai, China. Landscape Ecology, 21(5), 723–734