پیش‌بینی مستعدترین پهنه‌های کشاورزی حوزه آبخیز تجن با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره (MCE)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری محیط زیست، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران

2 استاد دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران

3 دانشیار، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

4 استادیار، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

5 دانشجوی دکتری محیط زیست، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

6 دانشیار، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در چند دهة اخیر تغییر اکثر کاربری‌ها بدون درنظرگرفتن قابلیت‌ها و محدودیت‌های محیط ‌زیستی، مشکلات بسیاری مانند تخریب خاک و آلودگی اکوسیستم­های آبی را به دنبال داشته است، بنابراین، ضرورت تحقیق حاضر، بررسی چگونگی کاهش آثار تغییرات کاربری اراضی احتمالی آینده در حوضة آبخیز تجن با بررسی توانایی بالقوة اراضی به‌عنوان راهکاری برای حفاظت از منابع طبیعی است. از این رو، مدل‌ساز تغییر سرزمین (LCM) برای بررسی میزان تغییرات احتمالی کاربری اراضی آتی به‌کار گرفته شد و در ادامه، با بهره‌گیری از سامانة اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش ارزیابی چندمعیاره (ترکیب خطی وزنی)، مستعدترین مناطق کشاورزی تعیین شد. نتایج نشان داد در طول دورة 2010 تا 2040، کاربری جنگلی 34739 هکتار کاهش، و کاربری کشاورزی و مرتع به‌ترتیب، 27071 و 7668 هکتار افزایش خواهد داشت و نیز 3473 هکتار از مستعدترین مناطق محتمل تغییر از کاربری جنگل به کاربری کشاورزی و مرتع استخراج شد. بنابراین، انتظار می‌رود بررسی تغییرات کاربری اراضی آینده براساس قابلیت اﮐﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ می‌تواند به حفاظت از جنگل‌های هیرکانی برای پیشگیری از تغییرات غیراصولی کاربری اراضی در دورة آتی منطقه کمک کند.
 
 



 

کلیدواژه‌ها


امیری، محمدجواد، جلالی، علی، سلمان ماهینی، عبدالرسول، حسینی، محسن، آذری دهکردی، فرود (2009). ارزیابی پتانسیل اکولوژیکی حوضۀ دوهزار و سه هزار در شمال ایران با استفاده از GIS. مجلة مطالعات زیست‌محیطی ایران، شمارة 50، صفحات 44-33.
2. احمدی‌زاده، سعید (1382) .تعیینوبه‌کارگیریمدل‌هایکمیاکولوژیکدرمحیط GIS مطالعةموردیمنطقةقره‌‌تیکان - زاوین. رسالة دکتری، رشتة جنگلداری، دانشگاه تربیت مدرس.
3. رجائی، فاطمه، اسماعیلی ساری، عباس، سلمان ماهینی، عبدالرسول، دلاور، مجید، و مساح بوانی، علی‌رضا (1395). ارزیابی تغییرات کاربری اراضی در حوضة آبخیز رودخانة تجن با تکیه بر سنجه‌های سیمای سرزمین. علوم و تکنولوژی محیط زیست، در حال چاپ.
4. سلمان ماهینی، عبدالرسول، فضلی، حمید، دریانبرد، رضا، و کامیاب، حمیدرضا (1388). پهنه‌بندی و تعیین درجة حساسیت اکولوژیکی نواحی ساحلی، سازمان حفاظت محیط زیست، ۲۳۱ صفحه.
5. سنایی، مریم، فلاح شمسی، و رشید، فردوسی، حامد (1389). مکان‌یابی مناطق مناسب OWA و WLC زمین با دو راهبرد (MCE) ارزیابی چندمعیارة مریم علوفه‌کاری (مطالعة موردی: زاخرد؛ فارس)، مجلةعلمیپژوهشیمرتع، شمارة 2، صفحات 217-226.
6. طالبی امیری، شیما، آذری دهکردی، فرود، صادقی، سید حمیدرضا، و صوف‌باف، رضا (۱۳۸۸). تحلیل تخریب سیمای سرزمین حوزة آبخیز نکا با استفاده از سنجه‌های اکولوژی سیمای سرزمین. علوممحیطی، دورة ۶ ، شمارة ۳، صفحات 133-۱44.
7. کرمی، امید، حسینی، س؛ جلیلوند ح ؛ میریعقوبزاده، حسن (1392). تعیین توان حوزة آبخیز بابلرود برای کاربری‌های مختلف با استفاده از فنون تصمیم‌گیری چندمعیاره. پژوهش‌نامةمدیریتحوزة آبخیز، شمارة 11، صفحات 180-171.
8. وفایی، س؛ درویش­صفت، ع. ا؛ پیر باوقار، م (۱۳۹۲). پایش و پیش‌بینی روند تغییرات مکانی کاربری اراضی با استفاده از مدل LCM، (مطالعة موردی: منطقة مریوان). مجلة­ جنگل ایران، دورة 5، شمارة ۳، صفحات 323-۳36.
10. Arayaa, A., Keesst, S. D., & Stroosnijder, L. (2010). A new agro-climatic classification for crop suitability zoning in northern semi-arid Ethiopia. Agricultural and Forest Meteorology,  150(7–8), 1057–1064.
11. Bhagat, R. M., Sharda, S., Sood, R. S., & Ran, V. (2009). Land suitability analysis for cereal production in Himachal Pradesh (India) using Geographical Information System. Journal of the Indian Society of Remote Sensing, 37, 233-244.
12. Eastman, J. R. (2006). IDRISI Andes. Guide to GIS and Image Processing, Clark Labs, Clark University, Worcester, MA.
13. Emadodin, I. (2008). Human-induced soil degradation in Iran. Ecosystem Services Workshop, Salzau Castle, 13 – 15 May, Kiel, Northern Germany.
14. Feizizadehab, B., & Blaschke, T. (2013). Land suitability analysis for Tabriz County, Iran: a multi-criteria evaluation approach using GIS. Journal of Environmental Planning and Management,  56(1), 1-23.
15. Gutierrez-Velez, V. H., de Fries, R. S., Pinedo-Vasquez, M., Uriarte, M., Padoch, C., Baethgen, W., Fernandes, K., & Lim, Y. (2011). High-yield oil palm expansion spares land at the expense of forests in the Peruvian Amazon. Environmental Research Letters, 6, 5-14.
16. Joorabian Shooshtari, Sh., Hosseini, S. M., Esmaili-Sari, & A., Gholamalifard, M. (2012). Monitoring land cover change, degredation and restoration of the Hyrcanian forests in northern Iran (1977–2010). Journal of Environmental Sciences, 3(3), 1038-1056.
17. Kazemia, H., Sadeghib, Sohrab., & Akincica, Halil. (2016). Developing a land evaluation model for faba bean cultivation using geographic information system and multi-criteria analysis (A case study: Gonbad-Kavous region, Iran). Ecological Indicators, 63, 37–47.
18. Kotha M., & Kunte P. D. (2013). land-cover change in Goa-An Integrated RS-GIS Approach, International Journal of Geoinformatics, 9(2), 37-43.
 
19. Pontius Jr., R. G., Cornell, J. D., & Hall, C. A. S. (2001). Modeling the spatial pattern of land-use change with GEOMOD2: application and validation for Costa Rica. Agric. Agriculture, Ecosystems & Environment Journal, 85, 191–203.
20. Roy H. G., Fox D. M., & Emsellem K. (2014). Predicting Land Cover Change in a Mediterranean Catchment at Different Time Scales, Computational Science and Its Applications, 8582, 315-330.
21. Ryu, J. S., Lee, K. S., & Chang, H. W. (2007). Hydrogeochemical and isotopic investigations of the Han River basin, South Korea, Journal of Hydrology, 345(1–2), 50-60.
22. Saura, S., Estreguil, C., Mouton, C., & Rodríguez-Freire, M. (2011). Network analysis to assess landscape connectivity trends: Application to European forests (1990–2000). Ecological Indicators, 11(2), 407–416.
23. Schulz, J. J., Cayuela, L., Echeverria, C., Salas, J., & Rey Benayas, J. M. (2010). Monitoring land cover change of the dryland forest landscape of Central Chile (1975–2008). Applied Geography, 30(3), 436–447.
24. Valclav.k, T., Rogan, J. (2009). Identifying trends in land use/land cover changes in the context of post-socialist transformation in Central Europe: A case study of the greater Olomouc region, Czech Republic. GIS Science & Remote Sensing, 46(1), 54–76.
25. Verburg, P. H., Kok, K., Pontius J. R., & Veldkamp, A. (2006). Modelling Land-Use and Land- Cover Change. In Lambin, E. F. and Geist, H., eds., Land-Use and Land-Cover Change: Local Processes, Global Impacts, Global Change - The IGBP Series, pp.117–135, Berlin; New York: Springer.