ارزیابی تأثیرات جریان توزیع اشتغال بر دگرگونی شبکۀ شهری در مجموعۀ شهری اصفهان با به‌کارگیری روش تحلیل شبکۀ اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

2 استادیار دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

3 دانشیار دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

روابط بین شهرهای شبکۀ ‌شهری به‌واسطۀ جریان‌های جمعیتی و عوامل مؤثر بر آن شکل می‌گیرد. در این مقاله با بهره‌گیری از دو انگاشت توزیع ‌اشتغال و شبکۀ شهری، عوامل مؤثر در ایجاد و تشدید نابرابری‌های فضایی در شبکۀ شهری اصفهان ارزیابی شده‌ است. به این منظور، دگرگونی‌های شاخص‌های اشتغال در شبکۀ شهری اصفهان، متشکل از 37 شهر مصوب طرح مجموعه‌شهری، در سه مقطع زمانی 1375، 1385 و 1395 برپایۀ فاصلۀ بین شهرها در چارچوب تحلیل شبکه‌های اجتماعی در نرم‌افزار (گفی) سنجیده شده است. نوع پژوهش در این مقاله کاربردی است و تحلیل‌های آن با استفاده از روش‌های کمی انجام شده ‌است. روش گردآوری داده‌ها، انجام مطالعات کتابخانه‌ای و بازبینی اسناد مدون است. برای تحلیل یکپارچۀ انگاشت اشتغال و ویژگی‌های شبکۀ شهری، در هریک از مقاطع زمانی سه‌گانه، شبکه‌ای جداگانه ترسیم و تحلیل شده است. یافته‌های تحلیل‌ها بیانگر آن است که در شبکۀ شهری اصفهان، در مقاطع زمانی سه‌گانه، دگرگونی‌های جمعیتی در شهرها (پرجمعیت و کم‌جمعیت) رابطۀ مستقیمی با جابه‌جایی جریان اشتغال در شبکۀ شهری ندارد و شهرهای کم‌جمعیت همچون دستگرد، بهاران و قهدریجان، در مقاطع زمانی پژوهش، عملکرد درخور توجهی در جذب جریان اشتغال داشتند. در مقابل، شهرهای پرجمعیتی همچون اصفهان، خمینی‌شهر، نجف‌آباد و شاهین‌شهر، در جذب جریان اشتغال، عملکرد ضعیف‌تری داشتند. شهرهای با جمعیت متوسط در شبکۀ شهری اصفهان، در جذب جریان اشتغال عملکرد متوسطی نیز داشتند، به‌گونه‌ای که می‌توان گفت رابطۀ بین جمعیت و جذب جریان اشتغال در این شهرها، رابطه‌ای مستقیم است. کلان‌شهر اصفهان با برخورداری از درصد درخور توجهی از امکانات، منابع، گردش‌های مالی، قدرت سیاسی و جریان‌های جمعیتی، عملکرد مناسبی در رتبه‌بندی شهرهای شبکۀ شهری ازلحاظ جذب جریان‌های اشتغال ندارد. بنابراین برنامه‌ریزی توسعۀ اشتغال در شبکۀ شهری مجموعۀ شهری اصفهان نمی‌تواند تابعی از رتبه‌بندی سلسله‌مراتب شهرها باشد و شاخص‌های بنیادین اقتصادی همچون نرخ مشارکت اقتصادی، نسبت اشتغال، نرخ بیکاری، بار تکفل، ضریب اشتغال و ضریب فعالیت عمومی نقش کلیدی‌تری دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، بهمن و دادگر، محمد (1396). تحلیل توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری استان کردستان طی سال‌های 1355-1390، مطالعات محیطی هفت حصار، سال 6، شمارۀ 21، 5-16.
آذرباد، نسرین؛ سلمانی، محمد؛ مطیعی ‌لنگرودی، سیدحسن و رکن‌الدین‌افتخاری، عبدالرضا (1389). تحلیل شبکۀ سکونتگاهی با تأکید بر جریان‌های جمعیتی در شهرستان فیروزکوه، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شمارۀ 74، 75-89.
اصغرپور، محمدجواد (1385). تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره، تهران: دانشگاه تهران.
پورفتحی، جواد و عاشری، علی (1389). تحلیل نابرابری فضایی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان اهر، مجلۀ فضای جغرافیایی، شمارۀ 10، 95-116.
تقوایی، مسعود و گودرزی، مجید (1388). بررسی و تحلیل وضعیت شبکۀ شهری در استان بوشهر، مجلۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، دورۀ 7، شمارۀ 13، 109-139.
حسین‌زاده ‌دلیر، کریم (1383). برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، تهران: سمت.
داداش‌پور، هاشم و سالاریان، فردیس (1397). تحلیل الگوهای فضایی رشد شهری در مناطق کلان‌شهری ایران (مطالعۀ موردی: مناطق کلان‌شهری تهران، مشهد، اصفهان و شیراز)، مجلۀ آمایش سرزمین، دورۀ 10، شمارۀ 1، ۱۱۷-۱۳۸.
راست‌قلم، نیلوفر (1396). ارزیابی اثرات رقابت‌پذیری بر دگرگونی شبکۀ شهری در مجموعۀ شهری اصفهان با تأکید بر توزیع اشتغال، پایان‌نامۀ مقطع کارشناسی ‌ارشد دانشگاه هنر اصفهان به راهنمایی محمود محمدی و احمد شاهیوندی و مشاورۀ داریوش مرادی‌چادگانی.
رحمانی، بیژن؛ رحمانی ‌فضلی، عبدالرضا؛ فرجی ‌سبکبار، حسنعلی و رضائی، مهرانگیز (1394). تحلیل اکتشافی داده‌های فضایی اشتغال در سکونتگاه‌های روستایی (موردپژوهی: نواحی روستایی استان اصفهان)، فصلنامۀ برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال5، شمارۀ 20، 69-80.
زنگی‌آبادی، علی؛ رحیمی، علیرضا و مسیبی، سمانه (1392). تحلیل تطبیقی شاخص‌های اشتغال شهری در شهرستان‌های ایران؛ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شمارۀ 49، 109-128.
شکوئی، حسین (1383). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، تهران: سمت.
عظیمی، آزاده (1396). تأثیر متقابل ساختار فضایی و نظام جریان‌های مؤثر منطقه‌ای در البرز جنوبی، آمایش سرزمین، دورۀ نهم، شمارۀ 2، ۲۷۵-۳۰۱.
فنی، زهره؛ مولودی، جمشید و فرجی ‌راد، خدر (1393). تحلیل تطبیقی ساختار اشتغال شهری با تأکید بر متغیرهای اجتماعی و نظام برنامه‌ریزی و مدیریت شهری (مطالعۀ موردی: کلان‌شهرهای تهران و مونترال)، فصلنامۀ علمی پژوهشی مطالعات شهری، شمارۀ 6، 131.
قرخلو، مهدی؛ عمران‌زاده، بهزاد و اکبرپور سراسکانرود، محمد (1387). مدیریت سرزمین و تحلیل شبکۀ شهری استان اردبیل طی دورۀ زمانی 1345 تا 1385؛  نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 73-98.
قنبری، ابوالفضل و حیدری‌نیا، سیداحمد (1395). مدیریت سرزمین و تحلیل شبکۀ شهری استان همدان (1355-1390)، فصلنامۀ علمی پژوهشی جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، سال 7، شمارۀ 1، 129-148.
کاستلز، مانوئل (1389). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ: ظهور جامعۀ شبکه‌ای (جلد 1)، مترجم: افشین خاکباز و احد علیقلیان. تهران: طرح نو.
کینز، جان مینیارد (1384). نظریۀ عمومی اشتغال، بهره و پول، مترجم: منوچهر فرهنگ، تهران: نی.
لطفی، صدیقه؛ احمدی، فرزانه و غلامحسینی، رحیم (1391). تحلیل شبکۀ شهری و توزیع فضایی جمعیت در کانون‌های شهری استان مازندران، مجلۀ آمایش جغرافیایی فضا، شمارۀ 4، 1-18.
مسیبی، سمانه؛ تقدیسی، احمد (1392). تحلیل فضایی و سطح‌های کشورهای اشتغال در استان (به‌کارگیری تحلیل عاملی و خوشه‌ای)، مجلۀ آمایش سرزمین سال 5، شمارۀ 2، 361-383.
مولایی هشجین، نصراله (1382). الگوی بهینه برای برنامه‌ریزی توسعۀ خدمات روستایی در ایران (مطالعۀ موردی: جنوب استان اردبیل)، نشریۀ تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 70، 47-73.
مؤمنی، مهدی و حاتمی، مجتبی (1389). تحلیل جغرافیایی از نابرابری و عدم تعادل فضایی توسعه در استان اصفهان، فصلنامۀ جغرافیا و مطالعات محیطی، شمارۀ 4، 15-25.
نقش جهان پارس (1382). طرح مجموعه شهری اصفهان مصوب 1382.
Ahmadi, B., Dadgar, M.(2017). Analysis of the Spatial Distribution of Population in Urban System of Kurdistan Province during 1976-2011. Haft Hesar: Journal of Environmental Studies, 6(21)5-16. (in Persian)
Asgharpour, M.,(2007). Multi-criteria decisions.Tehran: Tehran University. (in Persian)
Azarbad, N., Salmani, M., Motiee Langroodi, S.H., Eftekhari, A.R.,(2011). An Analysis on a Settlement’s Network with an Emphasis on Population Flows in Firuzkooh Township. Human Geography Research, 74(4)75-89. (in Persian)
Azimi, A., (2017). The interactive relationship between spatial structureand regional flows system in South Alborz. Town & Country Planning, 9(2)275-301. (in Persian)
Castells, M.,(2011). The Information Age: Economics, Society and Culture: The Rise of Networked Society (Volume 1), Translated by: Khakbaz, A., and Alighalian, A.,Tehran: Tarhe No. (in Persian)
Combe, D; Christine Largeron, E and Mathias, G. (2010). A comparative study of social network. Université de Lyon (International Workshop on Web Intelligence and Virtual Enterprises 2), 2-13.
Dadashpour, H., Salarian, F.,(2018). Spatial patterns analysis of urban growth in Iran metropolitan regions (Case study:Tehran, Mashhad, Isfahan, and Shiraz metropolitan regions). Town & Country Planning, 10(1)117-138. (in Persian)
Duke, C. B. (2006). Committee on Network Science for Future Army Applications. Network science (board on army science and technology, national research council), National Academies Press.
Ernst, E., and Rani, U. (2011). Understanding unemployment flows. Oxford Review of Economic, 27, 268-294.
Fani, Z., Moloudi, J., Faraji Rad, Kh.,(2015). Comparative Analysis of Urban Employment Structure with Emphasis on Social Variables and Urban Planning and Management System (Case Study: Tehran and Montreal Metropolises), Journal of Urban Studies, 6(21)57-74. (in Persian)
Franziska, l. (2012) Regional Unemployment in Germany. Dortmond: A Spatial Panel Data Analysis European Regional Science Association.
Galensoon, W. (1989). Introduction to Employment in Developing Countries. Lima: University of Peru.
Galiani, S; Lamarche C; Porto, A; and Sosa-Escudero, W. (2005). Persistence and regional disparities in unemployment (Argentina). Regional Science and Urban Economics, 35, 4302–4331
Ghanbari, A., Heidari Nia, A.,(2016). Land Management and Urban Network Analysis of Hamadan Province (1977-2012), Geography Journal,7(1)129-148. (in Persian)
Gharakhlou, M., Omran Zadeh, B., Akbarpour. M., (2009). Land Management and Urban Network Analysis of Ardebil Province during 1967 to 2006, Scientific Journals Management System,8(6)73-98. (in Persian)
Gr, Jörgen. (2003). Reaching the Peripheral Regional Growth Centeres. Europ, 2-22.
Halgin, D. S. and Borgatti, S. P. (2012). An Introduction to Personal Network Analysis and Tie Churn Statistics using E-NET, Gatton College of Business & Economics, University of Kentucky.
Halgin, D. S. and Borgatti, S. P. (2012). An Introduction to Personal Network Analysis and Tie Churn Statistics using E-NET. Gatton College of Business & Economics, University of Kentucky.
Heaney, M. (2014). Intro to Social Network Computing with R. University of Michigan.
Hoppe, B. and Reinelt, C., (2007), Social network analysis and the evaluation of leadership networks, The Leadership Quarterly, 600-619.
Hosseinzadeh, K., (2005). Regional planning. Tehran: Samt. (in Persian)
Keynes, M.,J.,(2006). General theory of employment, interest and money, Translated by: Farhang, M., Tehran: Ney. (in Persian)
Lotfi, S., Ahmadi, F., Gholamhosseini, R.,(2013). Analysis of Urban Network and Spatial Distribution of Population in Urban Concentrations of Mazandaran Province, Journal of Geographical Space Preparation.4(1)1-18. (in Persian)
Moemeni, M., Hatami, M., (2011). Geographical Analysis of Spatial Inequality and Development Imbalance in Isfahan Province, Journal of Geography and Environmental Studies, 4,15-25. (in Persian)
Molayi Hashgin(2004). Optimal Model for Rural Development Planning in Iran (Case Study: Southern Ardabil Province), Journal of Geographical Research,18(70)47-73. (in Persian)
Mosayebi, S., Taghdisi, A., (2013). Spatial Analysis and Grading the Employment Indexes in Iran’s provinces(Using the Factor and Cluster Analysis Techniques), Town & Country Planning, 5(2)361-383. (in Persian)
Naghshe Jahan Pars,(2004). Isfahan Urban Complex. (in Persian)
Ognyanova, K. (2010). Network Analysis Basics and Applications to Online Data. University of Southern California.
Pourfathi, J., Asheri. A.,(2011). Analysis of Spatial Inequality of Ahar Rural Settlements. Journal of Geographic Space, 10(32)95-116. (in Persian)
Rahmani, B., Rahmani Fazli, A., Faraji Sabokbar, H., Rezaei, M.,(2016). Exploratory Analysis of Spatial Data on Employment in Rural Settlements (Case Study: Rural Areas of Isfahan Province), Regional Planning Quarterly, 5(20) 69-80. (in Persian)
Rastghalam, N.,(2018). Assessing the Impacts of Competitiveness on Urban Network Transformation in Isfahan Urban Community with Emphasis on Employment Distribution, Postgraduate Thesis, Isfahan Art University. (in Persian)
Riddell, R. (2004). Sustainable Urban Planning Tipping the Balance. London: Black Well Publishing.
Robson, M. (2009). Structural Change, Specialization and Regional Labour Market. Applied Economics, 41, 34-51.
Ruane, R; and Koku, E, F. (2014). Social network analysis of undergraduate education student interaction in online peer mentoring Settings. MERLOT Journal of Online Learning and Teaching, 10, 577-590.
Scott, J; and Carrington. J. (2011). Sage Handbook of Social Network Analysis. Sage.
Shakooei,H.,(2005). New perspectives on urban geography, Tehran: Samt. (in Persian)
Springer, A. C. and Steiguer, J. E., (2011), sOCIAL nETWORK aNALYSIS: A tool to improve understanding of collaborative management grous, Journal of Extension.
Stegmann, F. J. (2004). Economic Liberalism, Marxism and Critical Judgement. Vol. 5. Augustine College of South Africa.
Taghvayi, M., Goodarzi, M., (2010). Analysis of Urban Network in Bushehr Province. Journal of Geography and Regional Development, 7(13)109-139. (in Persian)
Viry, G., (2017), Social Network Analysis: Mapping and Exploring the Network Society. University of Edinburgh.
Wilson, S. (2011). Centre-periphery relationship in the understanding of  development of internal colonies. International Journal of Economic Development Research and Investment 2, no. 1, 147-158.
Zangi Abadi, A., Rahimi, A., Mosayebi, S.,(2014). Comparative Analysis of Urban Employment Indicators in Iranian Cities; Geography and Environmental Planning, 24(1)109-128. (in Persian)