پیوندهای روستاییـ شهری، شبکة بازارهای دوره‌ای و توسعة ناحیه‌ای (مورد مطالعه: سکونت‌گاه‌های پیرامونی کلانشهر تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار، گروه جغرافیای انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

پیوندهای روستایی ـ شهری در قالب شبکه‌های تعاملی منطقه‌ای طی دو دهة اخیر، به‌ویژه در متون جغرافیایی تجزیه‌وتحلیل شده است. در حوزة پیوندهای اقتصادی، می‌توان شبکة بازارهای دوره‌ای را یکی از مهم‌ترین بازارها قلمداد کرد که در شرایط پایدار اجتماعی ـ اقتصادی به عملکرد‌های دوسویه و مثبت منجر می‌شود. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی نقش شبکة بازارهای دوره‌ای در توسعة ناحیه‌ای در پیرامون کلانشهر تهران است. این تحقیق به شیوة توصیفی ـ تحلیلی با شرکت 199 غرفه‌دار و 384 خریدار در 49 بازار دوره‌ای پیرامون کلانشهر تهران انجام گرفت. برای سنجش عوامل مؤثر بر شکل‌پذیری شبکة بازارهای دوره‌ای، پنج شاخص اندازة جمعیت، سهم عمده‌فروشان شهری، سهم فروشندگان دوره‌گرد شهری و روستایی، سهم محصولات کشاورزی و غیرکشاورزی و سهم شبکة حمل‌ونقل درون‌ناحیه‌ای انتخاب شد. نتایج نشان داد اندازة جمعیت و ایفای نقش همگرای فروشندگان دوره‌گرد شهری و روستایی در ارتباط با گسترش شبکة حمل‌ونقل درون‌ناحیه‌ای در برپایی و دوام شبکة بازارهای دوره‌ای روستایی ـ شهری و توسعة ناحیه‌ای اثرگذار است. توجه به ارتقای شاخص‌های سهم عرضة مستقیم محصولات کشاورزی و غیرکشاورزی روستایی به این بازارها به منظور توسعة متوازن روستایی ـ شهری پیشنهاد می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها


بازن، مارسل (1367). طالش، منطقه‌ای قومی در شمال ایران.ترجمة‌ مظفر امین فرشچیان، جلد دوم، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ موحد، علی (1377). «عملکردهای شهری و توسعة روستایی از دیدگاه یوفرد: مورد بخش زواره». مدرس علوم انسانی، سال دوم، شمارة 8، صفحات 84-64.
سرایی، حسین (1375). مقدمه­ای بر نمونه­گیری در تحقیق. تهران، انتشارات سمت.
سعیدی، عباس (1390). روابطوپیوندهایروستاییشهریدرایران. تهران، انتشارات مهرمینو.
سعیدی، عباس؛ تقی‌زاده، فاطمه (1384). «پیوندهای روستایی ـ شهری و توسعة منطقه‌‌ای بررسی تطبیقی شهرستان‌های باغملک و اردکان». جغرافیا(نشریةعلمی ـپژوهشیانجمنجغرافیاییایران)، سال سوم، شماره‌های 6 و 7، صفحات47-33.
شفیعی‌ثابت، ناصر و همکاران، (1384). «گزارش نهایی طرح تحقیقاتی: امکان‌سنجی راه‌اندازی بازارچه‌های روستایی در استان تهران». گروه تحقیقات و بررسی مسایل روستایی، سازمان تحقیقات و آموزش کشور، وزارت جهاد کشاورزی.
شفیعی‌ثابت، ناصر؛ براتی‌طرقی، ابوالقاسم (1388). «نقش بازارچه‌های هفتگی روستایی در تحولات اقتصادی روستاهای استان تهران». فصل‌نامة روستا و توسعه، سال دوازدهم، شمارة 1 (پیاپی 45)، صفحات52-29.
شفیعی ثابت، ناصر (1392). «اشتغال کشاورزی و غیرکشاورزی: چالش‌ها و فرصت‌ها و ناپایداری سکونت‌گاه‌های روستایی منطقة تهران و البرز». پژوهش‌های دانش زمین، سال سوم، شمارة 13، صفحات 16-1.
طاهرخانی، مهدی؛ رکن‌الدین‌افتخاری، عبدالرضا (1383). «تحلیل نقش روابط متقابل شهر و روستا در تحول نواحی روستایی استان قزوین». مدرس علوم انسانی، دورة 8، شمارة 4، صفحات 111-79.
کاستلز، مانوئل (1384). عصراطلاعات،ظهورجامعةشبکه‌ای. ترجمة احمد علیقلیان و افشین خاکباز، دورة سه‌‌‍جلدی، تهران، انتشارات طرح نو.
کلانتری، خلیل (1391). پردازش و تحلیل داده‌ها در تحقیقات علوم اجتماعی- اقتصادی با استفاده از نرم‌افزار Spss. ویرایش اول، چاپ پنجم،. تهران، انتشارات فرهنگ صبا.
محمدی یگانه، بهروز و همکاران (1391). «تحلیل عوامل مؤثر بر انحراف اعتبارات کشاورزی در نواحی روستایی: مطالعة موردی دهستان غنی بیگلو، شهرستان زنجان». فصل‌نامة روستا و توسعه، سال 15، شمارة 2، صفحات 58-37.
Braun, J. V. (2007). “Rural-Urban Linkages for Growth, Employment, and Poverty Reduction, International Food Policy Research Institute. Ethiopian Economic Association Fifth International Conference on the Ethiopian Economy, June 7–9, United Nations Conference Center, Addis Ababa, pp. 1-21.
Clock, P. J. (2013). An Introduction to Rural Settlement Planning. USA, New York.
Douglass, M. (1998). “A regional network strategy for reciprocal rural-urban linkage; an agenda for policy research with reference to Indonesia”. Third World Planning Review, 20(1), 1-33.
 Douglass, M. (2000). “Rural- Urban Integration and Regional Economic Resilience: Strategies for the Rural- Urban Transition in Northeast Thailand”, Department of Urban and Regional Planning- University of Hawaii, pdf, pp 47-67.
Kammeier, D. H. (2003), “Rural- urban and subregional linkages in the Mekong region”, ADB. Bankok, pp. 9-22. http://www.adb.org/projects/37156-012/main.
Mahmoud Bah and et al (2003). “Changing rural–urban linkages in Mali, Nigeria and Tanzania”. Environment&Urbanization,15(1), 13 – 24.
Mulaik, A. S. (2009). Foundation of Factor Analysis. CRS Press LLC,
Okpala- Don (2003). “Promoting the Positive Rural-Urban Linkages Approach to Sustainable Development and Employment Creation: The Role of UN-HABITAT”. United Nations Human Settlements Programme, (UN-HABITAT), 2nd FIG Regional Conference, Marrakech, Morocco, December 2-5, pp.1-5.
Oluwasola, O.; Idowu, E. O.; Osuntogun, D. A. (2008). “Increasing agricultural household income through rural-urban linkages in Nigeria”. African Journal of Agricultural Research, 3(8), 566-573.
Rondinelli, D.; Ruddle, K. (1978). Urbanization and Rural Development: A Spatial Policy for Equitable Growth. New York, Praeger.   
Rondinelli, D. (1985). Applied Methods of Regional Analysis: The Spatial Dimensions of Development Policy. Boulder, Colorado, West views Press.
Tacoli, C. (1998). Bridging the divide: Rural-urban Interactions and Livelihood Strategies, IIED, Gatekeeper Series, No. SA77, London, pp. 1-16.
Tacoli, C. (2004). “Rural-Urban Linkage and Pro-Poor Agriculture Growth: An Overview”. Prepared for OECD DAC POVNET Agriculture and Pro-Poor Growth Task Team Helsinki Workshop, 17-18 June, London, IIED. pp. 1-17.
25- Tacoli, C.; Mabala, R. (2010). »Exploring mobility and migration in the context of rural–urban linkages: why gender and generation matter«. Journal Environment and Urbanization, 22 (2), 389-395.
 
                                          
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Rural -Urban Linkages: Periodic Markets Network and Regional Development
Case Study: Surrounding Settlements of Tehran Metropolis
Nasser Shafiei Sabet*, Hassan Esmaeilzadeh
Assistant Professor, Human Geography Department, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
 
(Received: 2 May, 2014; Accept: 21 October, 2014)