ارزیابی برنامه‌ریزی کاربری زمین در طرح‌های توسعة شهری بر مبنای شاخص‌های نیازسنجی و مکان-سنجی (مورد مطالعه: شهر بجنورد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکدة شهرسازی، دانشگاه تهران، ایران

2 . دانشجوی دکتری، دانشکدة شهرسازی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

برنامه­ریزی کاربری زمین‌شهری در ایران در قالب طرح­های جامع و تفصیلی انجام می­گیرد و با وجود گذشت حدود نیم قرن از تجربة طرح کاربری زمین، انتقادهایی در ابعاد مختلف آن وجود دارد. این مقاله با هدف ارزیابی برنامه­ریزی کاربری زمین در دهة اخیر، برنامه­ریزی کاربری زمین در طرح تفصیلی شهر بجنورد را با شاخص­های مکان­سنجی و نیازسنجی بررسی کرده است. نتایج ارزیابی بر مبنای شاخص مکان­سنجی نشان می‌دهد در مجموع، 92/7 درصد کاربری­های پیشنهادی طرح تفصیلی تحقق یافته، 8/34 درصد به صورت زمین بایر رها شده و 28/57 درصد به کاربری­های دیگر تغییر یافته­اند. بنابراین، نقش مکان­یابی کاربری­ها را در طرح تفصیلی می‌توان بسیار کم­تأثیر ارزیابی کرد. شاخص نیازسنجی نیز نشان می­دهد، در مجموع، 61/47 درصد مساحت کاربری­های پیشنهادی محقق شده­اند این نتیجه اگر چه حاکی از آن است که نیازسنجی نیز از موفقیت کمی برخوردار بوده است، در مقایسه با معیار قبل می­توان نتیجه گرفت عدم مکان­یابی دقیق کاربری­ها می­تواند راهکاری جهت افزایش تحقق­پذیری کاربری­های پیشنهادی باشد. در ادامه، علل اصلی تحقق‌نیافتن کاربری­ها از طریق مصاحبه با مجریان طرح، مشکل تملک زمین، ارتباط غیربهینه بین تهیه­کنندگان طرح و مجریان طرح و ناکافی‌بودن نظارت و الزامات قانونی شناسایی شد.

کلیدواژه‌ها


آهنچی، محمد (1386). مدیریت استراتژیک (نگرشی نو بر مدیریت استراتژیک در تئوری و عمل).تهران، دستان.
دبیرخانة شواری عالی شهرسازی و معماری ایران (1377). تهران، مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران.
مهدی‌زاده، جواد (1385). برنامه‌ریزی راهبردی توسعة شهری، تهران، شرکت طرح و نشر پیام سیما.
هال، پیتر (1387). برنامهریزی شهری و منطقهای. ترجمة ج تبریزی، تهران، سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
سعیدنیا، احمد (1374). اندیشه­های خام شهرسازی. هنرهای زیبا. شماره اول
اطهاری، کمال (1375). «بحران اندیشه در شهرسازی معاصر ایران». معماری و شهرسازی. شماره‌های 31 و 32،
سازمان برنامه و بودجه (1372). ارزیابی طرح­های جامع شهری در ایران. مهندسین مشاور زیستا
صدری, فریور (1393). تحولات طرح‌ریزی شهری ایران در دوران معاصر. تهران، آذرخش.
غمامی، مجید (1371). «بررسی و نقد اجمالی طرح­های جامع شهری». آبادی، شمارة 7
مشهودی, سهراب.(1386) مبانی طرح‌های سیال شهری. تهران: شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری,.
مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری وزارت کشور (1369). نگرشی بر الگوهای برنامه‌ریزی شهری در ایران.
مهندسان مشاور شارمند (1379). شیوه­های تحقق طرح­های توسعة شهری در ایران، تهران، مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری.
وزارت مسکن و شهرسازی (1378). مبانی و چارچوب بازنگری شرح خدمات طرح­های شهری: کمیته تعاریف، شرح خدمات و قراردادها.
 
Albrechts, Louis (2004). “Strategic (spatial) planning reexamined”. Environment and planning: planning and design, 31, 473-758.
Bassett, Edward M. )1938(. The Master Plan. New York, Russell Sage Foundation.
Chapin, Stewart; Kaiser, Edward (1995). Urban land use planning. University of Illinon press.
Faludi, Andreas (1973). Planning theory. Pergamon press
Kaiser, Edward; Godschalk, David R. (1995). “Twentieth century land use planning”. Merican planning association, 61(3), 365-385.
Kent, Jack )1991(. The Urban General Plan. San Francisco, CA: Chandler Publishing Company, 1964. Reprint, Chicago: APA Planners' Press.
Khalifa, Marva A. (2012). “A critical review on current practices of the monitoring and evaluation in the preparation of strategic urban plans whitin the Egyption context”. Habitat international, 36, 57-67
Phdungslip, Aummad.  (2011). “Futures studies' backcasting method used for strategiustainable city planning”. Futures,43, 707-714.
Ratcliffe, John; Ela, Krawczyk.  (2011). “Imagineering city futures: the case of prospective through scenarios in urban planning”. Futures, 43, 642-653.
Stacey, Ralph D. (1995). “The science of complexity: An alternative of perspective for strategic change processes”. Strategic management Journal, 16(6), 477-495.
Steinberg, Florian (2005). “Strategic urban planning in Latin America: Experience of building and managing the future”. Habitat International, 29, 69-93.
Todes, Alison (2011). Urban growth and strategic urban planning in Johannesburg. south Africa. Cities.