محاسبة میزان انطباق اکولوژیکی توسعة گرگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران

2 استادیار، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران

3 دانشیار، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران

چکیده

امروزه با رشد روزافزون جمعیت شهرنشین و در پی آن توسعة شتاب­زده و لگام‌گسیختة شهرها، مسائل و مشکلات عدیده­ای پیش روی جوامع بشری قرار گرفته است. در محدودة شهر گرگان نیز، افزایش سطح سکونت‌گاه­های شهری، بی‌توجه به قابلیت­ها و محدودیت­های اراضی و توان اکولوژیک توسعة شهری انجام گرفته است. این پژوهش با هدف ارزیابی و انطباق توسعة شهری با توان اکولوژیک سرزمین به منظور حفظ قابلیت­های محیط­زیست در شهر گرگان انجام گرفته است. برای این کار، با رویکرد ارزیابی چندمعیاره با به‌کارگیری روش ترکیب خطی وزن­دار، ارزیابی توان اکولوژیکی گرگان برای انطباق با توسعة شهری در سال­های مختلف در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام گرفته است. سپس، نقشة نهایی توان با توسعة موجود مقایسه، و درصد تطابق آن در سال­های مختلف محاسبه شد. نتایج نشان داد میزان انطباق اکولوژیکی به‌تدریج از سال­ 1987 تا سال 2013 کاهش یافته است که خود احتمالاً به پیامدهای منفی در محیط­زیست ­منجر شده است و این فرایند ادامه نیز دارد. از این رو، باید توجه لازم برای کاهش روند عدم انطباق اکولوژیکی توسط مسئولان ذیربط اتخاذ شود. برنامه­ریزان شهری به‌منظور رعایت بیشتر اصول محیط­ زیستی جهت ارتقای شرایط موجود می­توانند نتایج این پژوهش را به‌کار گیرند.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. اونق، مجید؛ میرکریمی، سیدحامد (1377). ارزیابی اثرات توسعه بر محیط­ زیست استان گلستان. گرگان، ادارة کل حفاظت محیط­زیست استان گلستان.
  2. اونق، مجید؛ میرکریمی، سیدحامد (1382). «مدل ارزیابی انطباق زیست­محیطی کاربری­های فعلی استان گلستان». مجلة دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، سال دهم، شمارة سوم، صفحات 14-5.
  3. بهرام­سلطانی، کامبیز (1371). مجموعة مباحث و روش­های شهر­سازی: محیط­زیست. تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
  4. جوادیان­کوتنایی، سارا؛ ملماسی، سعید؛ اورک، ندا؛ مرشدی، جعفر (1393). «تدوین الگوی ارزیابی اکولوژیک توسعة شهری با بهره­گیری از فرایند تحلیل شبکه­ای (ANP) (نمونة موردی: شهرستان ساری)». آمایش سرزمین، دورة ششم، شمارة اول، صفحات 178- 153.
  5. دهشور، طهورا؛ دانه­کار، افشین؛ آل­شیخ، علی­اصغر؛ احمدیان، رضا (1392). «شناسایی و مکان­یابی فضاهای مناسب شهری با تأکید بر معیارهای زیست­محیطی )مطالعة نمونه: شهرستان محمودآباد مازندران(».دوفصل‌نامة علمی ـ پژوهشی آمایش سرزمین، دورة پنجم، شمارة اول، صفحات 179- 155.
  6. رسولی، علی­اکبر؛ محمودزاده، حسن؛ یزدچی، سعید؛ زرین­بال، محمد (1391). «ارزیابی روش­های تحلیل سلسله‌مراتبی و ترکیب خطی وزنی در مکان‌یابی محل دفن مواد زائد شهری، موردشناسی: شهرستان مرند».، جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای، شمارة چهارم، صفحات 52- 41.
  7. ساجدی‌فر، آیلار؛ میر‌کاظمیان، مریم­السادات (1387). اطلس ژئوتوریسم استان گلستان، پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور.
  8. سعیدی، سپیده؛ محمدزاده، مرجان؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول؛ میرکریمی، سیدحامد (1393). «ارزیابی و مدل­سازی ارزش منظره­ای سیمای سرزمین به روش ترکیب خطی وزنی (مطالعة موردی: مسیرهای پیاده­روی آبخیز زیارت استان گلستان)».، محیط­زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران، دورة 67، شمارة سوم، صفحات 311- 301 .
  9. سلمان­ماهینی، عبدالرسول؛ حمیدرضا، کامیاب (1390). سنجش از دور و سامانه­های اطلاعات جغرافیایی کاربردی با نرم­افزار ایدریسی. انتشارات مهر مهدیس، تهران.
  10. عزیزیان، محمدصادق؛ نقــــدی، فریــــده؛ مـــلازاده، مهـــدی (1392). «ارزیابی توان اکولوژیک حاشیة شهر تبریز به منظور توسعة پایدار شهری با رویکرد MCE». مجلة پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال چهارم، شمارة سیزدهم، صفحات 128- 113.
  11. مخدوم، مجید (1390). شالودة آمایش سرزمین. چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  12. میرکتولی، جعفر؛کنعانی، محمدرضا (1390). «ارزیابی توان اکولوژیک کاربری توسعة شهری با مدل تصمیم­گیری چندمعیاری MCDM و GIS (مطالعة موردی: شهر ساری، استان مازندران)». پژوهش­های جغرافیای انسانی، شمارة 75، صفحات 80-77.
  13. میرکازهی، زهرا؛ حاجی­زاده، فاطمه (1394). «مکان­یابی دفن مواد زائد جامد شهری با به‌کارگیری (GIS) و (AHP) (مطالعة موردی: شهرستان خاش) ». فصل‌نامةه علوم و تکنولوژی محیط­زیست. در حال چاپ.
  14. نقدی، فریده؛ حسینی، سیدمحسن؛ صدر، شقایق (1393). «ارزیابی توان اکولوژیک اراضی با استفاده از سیستم­های اطلاعات جغرافیایی و فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (مطالعة موردی: اراضی حاشیة شهر تبریز)». سنجش از دور و GISدر منابع طبیعی، سال پنجم، شمارة سوم، صفحات 102- 93.

 

  1. Ajza-Shokouhi, M,; Kazemi, Kh.; Ahmadi, A. (2013). “Ecological capability evaluation for urban physical development by using multi-criteria decision- making analysis methods in GIS (Case study: Mashhad City in Iran)”. International Journal of Emerging Trends in Engineering and Development, 3(6), 265-275.
  2. Borthwick, A.; Liu, R.; Zhang, K.; Zhang, Zh. (2014). “Land-use suitability analysis for urban development in Beijing, China”. Journal of Environmental Management, 145 (0), 170-179.
  3. Brazier, A.; Greenwood, L. (1998). “Geographic Information system: A consistent approach to land use planning decisions around hazardous installations”. Journal Hazardous Materials, 61(0), 355-361.
  4. Eastman, Ronald (2003). Idrisi for windows user guide. Clark University, New York.
  5. Eastman, R.; Jiang, H.; Toledano, J. (1995). “Raster procedure for multi criteria and multi objective decisions photogrammetric”. Engineering & Remote sensing, 61(5), 539-547.
  6. Feizizadeh, B.; Blaschke, T. (2013). “Land suitability analysis for Tabriz County, Iran: a multi-criteria evaluation approach using GIS”. Journal of Environmental Planning and Management, 56(1), 1–23.

21. Gilbert, A.; Josef, G. (1992). Cities, Poverty and Development, Urbanism in the Third World Countries, Oxford University Press.

  1. Girvetz, E. H.; Thorne, J. H.; Berry, A. M.; Jaeger, J. A. (2008). “Integration of landscape fragmentation analysis into regional planning: a statewide multi-scale case study from California, USA”. Landscape and Urban Planning. 86(3), 205–218.
  2. Kue, M. Sh.; Liang, G. Sh.; Huang, W. Ch. (2006). “Extensions of multicriteria analysis with pairwise comparison under a fuzzy environment". International Journal of Approximate Reasoning,43(0), 268-285.
  3. Lootsma, F. (1997). Fuzzy Logic for Planning and Decision Making. Dordrecht, Kluwer Academic Publisher.
  4. Mahiny, A. S.; Clarke, K. (2012). “Guiding SLEUTH land-use/land-cover change modeling using multicriteria evaluation: Towards dynamic sustainable land-use planning”. Environmental and Planning B: Planning and Design, 39(5), 925–944.
  5. Mahiny, A. S.; Clarke, K. (2013). “Simulating hydrologic impacts of urban growth using SLEUTH, multi Criteria evaluation and runoff modeling”. Journal Environmental Information, 22(1), 27–38.
  6. Marull, J.; Pino, J.; Mallarach, J. M.; Cordobilla, M. J. (2007). “A land suitability index for strategic environmental assessment in metropolitan areas”. Landscape and Urban Planning. 81(0), 200–212.
  7. Pennington, M. (2000). “Urban policy and Public choice theory and Politics of urban containment”. Journal of Environmental and Planning Policy, 18(0), 25-32.
  8. Qingming, Zh (2003). A Hierarchical Object-Based Approach for Urban Land –Use Classification from Remote Sensing Data. International institute for geo- information science and earth observation (ITC).Thesis for the degree of PhD.
  9. Rojas, C.; Pino, J.;  Jaque, E. (2013). “Strategic Environmental Assessment in Latin America: A methodological proposal for urban planning in the Metropolitan Area of Concepción (Chile)”. Land Use Policy, 30(1), 519–527.
    1. Ryngnga, Ph. Kh. (2008). “Ecotourism prioritization: A geographic information system approach”. Tourism and Heritage, 1(0), 50-56.
    2. 32.       Saaty, T. (1980). The analytical hierarchy process. New York, Mc-Graw Hill.
    3. Schreyer, A.;Malczeweski, J. (2004). “Multicriteria evaluation using Analytical Hierarchy Process and ordered weighted averaging”. WWW. AHP. pp. 1-16.
    4. Store, R.; Kangas, J. (2001). “Integrating spatial multi-criteria evaluation and expert knowledge for GIS-based habitat suitability modeling”. Landscape and Urban Planning‘ 55(2), 79–93.
    5. Tsaur, Sh. H.; Wang, CH. H. (2007). “The evaluation of sustainable tourism development by Analytic Hierarchy Process and Fuzzy Set Theory: An empirical study on the Green Island in Taiwan”. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 12(2), 127-145.

36. Zadeh, L. A. (1965). Fuzzy Sets, Information and Control.