بررسی عوامل مؤثر در تعادل‌بخشی به عرصة فضایی استان گیلان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، دانشکدة جغرافیا و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 استاد، دانشکدة جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، پژوهشگاه مهندسی بحران‌های طبیعی شاخص پژوه، اصفهان، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، پژوهشگاه مهندسی بحران‌های طبیعی شاخص پژوه، اصفهان، ایران

چکیده

نابرابری و تفاوت‌های منطقه‌ای در بسیاری از کشورها چالش اساسی در مسیر دستیابی به اهداف توسعة متوازن و متعادل است. به‌ویژه آن دسته از کشورهایی که مانند ایران قلمرو حاکمیتشان مناطق جغرافیایی وسیعی را شامل می‌شود. در ایران توسعه و زیرساخت‌های آن در نواحی جغرافیایی کشور در اثر برنامه‌ریزی‌های نامطلوب ملی و متمرکز گذشته، تفاوت شدیدی را در روند توسعه ایجاد کرده است. در این پژوهش با به‌کارگیری روش‌های اسنادی و پیمایشی و با ابزار پرسشنامه و فن دلفی، داده‌ها جمع‌آوری، و با ترکیبی از مدل‌های کمی و کیفی، تحلیل موردنظر انجام گرفته است. در مرحلة دوم دلفی، با کسب نظر استادان، صاحبنظران و مسئولان و متولیان منطقة مورد مطالعه، ماتریس تأثیر متقاطع بررسی میزان تأثیر عوامل بر همدیگر در نابرابری‌های منطقه‌ای استان گیلان تکمیل شد. در مرحلة نهایی نیز با بهره‌گیری از فنون تحلیلی و نرم‌افزار MICMAC، عوامل مؤثر در ایجاد نابرابری‌های استان گیلان بررسی شد و با تحلیل میزان تأثیر متغیرهای مؤثر در ایجاد عدم تعادل‌های منطقه‌ای، عامل اصلی «توسعة تک‌بعدی از منظر فضایی» شناسایی، و در نهایت، راهکارهای مناسب برای تعادل‌بخشی به سازمان فضایی استان گیلان مطرح شد.
 
 

کلیدواژه‌ها


احمدی‌پور، زهرا، مختاری هشی، حسین، رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و وزین، نرگس (1386). بررسی روند شتاب توسعه‌یافتگی فضاهای سیاسی اداری کشور, مطالعة موردی استان‌های ایران در برنامة اول تا سوم. فصل‌نامة ژئوپلتیک، سال 3، شمارة 1، صفحات 49ـ 22.
توفیق، فیروز (1384). آمایش سرزمین تجربة جهانی و انطباق آن با وضع ایران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری.
سیف‌الدینی، فرانک (1383). مبانی برنامه‌ریزی شهری. تهران: انتشارات آییژ.
رضوانی، محمدرضا (1381). سنجش درجة توسعه‌یافتگی استان‌های کشور با استفاده از تحلیل تاکسونومی. مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. شماره‌های 163-162، تابستان و پاییز 1381، صفحات 474ـ 459.
رمضانی، محمدابراهیم (1376). سنجش توسعه شمال خراسان بر پایة مدلهای برنامه‌ریزی ناحیه‌ای. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، رشتة جغرافیای شهری، دانشگاه تهران.
رهنمایی، محمدتقی (1395). مصاحبة اردیبهشت‌ماه، دانشگاه تهران.
عربشاهی، زهرا (1393). کارگاه آموزشی تحلیل عدم تعادل‌های منطقه‌ای در ایران. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، بهمن‌ماه 1393.
عظیمی، میکائیل (1395). بررسی سند برنامة ششم توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1399ـ 1395) حوزة آمایش، توسعه و توازن منطقه‌ای. کد موضوعی 220. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
کلمن، دیوید و نیکسون، فردریک (1378). اقتصادشناسی توسعه‌نیافتگی. ترجمة غلامرضا آزاد، تهران: وثقی.
گزارش توسعة استان گیلان (1393). امور آمایش و توسعة منطقه‌ای. تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
مطالعات آمایش استان گیلان (1394). مشاور: دانشگاه گیلان، گیلان: ناشر سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.
معصومی اشکوری، سید حسن (1382). تحلیلی بر عدم تعادل‌های منطقه‌ای در ایران. رسالة دکتری،رشتة شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.
13. Ekins, P. & Medhurst, J. (2006) .The European structural funds and sustainable development: a methodology and indicator framework for evaluation. SAGE Publication, 12(4), 474-495.
14.Godet, A.J., Meunier, M.F. &Roubelat, F. (2003). Structural analysis with the MICMAC method & actors' strategy with MACTOR method. In Glenn, J.C., Gordon, T.J. (Eds), AC/UNU Millennium Project: Futures Research Methodology-V2. 0, AC/UNU, Washington DC.
15. .Kutscherauer, A., Fachinelli H., Hučka M., Skokan K., Sucháček J., Tománek, P. & Tuleja P. (2010) .Regional disparities in regiona development of the czech republic. Ostrava: University Of Ostrava.
16.Kim, S. (2007-2008). Spatial inequality and economic development: theories, facts, and policies. Working Paper (No.6), Commission on Growth and Development, Washington DC: The International Bank for Reconstruction and Development.
 
17.Steward, K. (2002).
17.Steward, K. (2002). Measuring Well-Being and Exclusion in Europe's Regions,, London: London School of Economics and Political Science
18.Misra, R.O. & Bhooshan, B.S. (1981). Rural development. Oxford: Oxford University Press.
 
19.Zhao ,Y. (2000). Rural-urban migration in China: the past and present. In West and Zhao (eds.) Chinese Rural Labor Flows, Institute for East Asian Studies, University of California, Berkeley