تدوین سناریوهای توسعة گردشگری منطقه ای براساس اصول آینده‌پژوهی (مورد مطالعه: استان همدان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار شهرسازی، دانشکدة معماری و هنر، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکدة معماری و هنر، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

گردشگری یکی از ابزار­های مهم توسعه در جهان شناخته شده است. بسیاری از کشوهای جهان در سیاست­‌ها و برنامه­های کشورشان، به گردشگری به‌عنوان ابزاری مؤثر برای ادامة روند توسعة سیاسی، فرهنگی و اقتصادی توجه خاصی مبذول می­کنند. این پژوهش در زمینة شناسایی عوامل اصلی و ترسیم آینده­های باورکردنی و مطلوب در آیندة گردشگری منطقه­ای استان همدان بحث و بررسی می‌کند. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، از نظر روش، ترکیبی از روش­های اسنادی و پیمایشی و از نظر ماهیت بر اساس روش­های جدید علم آینده‌پژوهی، تحلیلی و اکتشافی است که با به‌کارگیری ترکیبی از مدل‌­های کمی و کیفی انجام گرفته است.با توجه به ماهیت این پژوهش، از روش­‌های تحلیل ساختاری، سناریونگاری و دلفی بهره گرفته شده است. نتایج این پژوهش نشان داد 14 عامل اصلی در توسعة گردشگری آیندة استان همدان تأثیر­گذار است. این عوامل بر اساس تحلیل­های سناریونویسی به 41 وضعیت احتمالی می­انجامند. بعد از تحلیل وضعیت­های احتمالی، 4111 سناریو با احتمال وقوع ضعیف، 14 سناریو باور­کردنی و 5 سناریو با احتمال وقوع قوی در توسعة گردشگری استان همدان شناسایی شد. در نهایت، برای سناریو­های مهم راهبرد­هایی برای توسعة گردشگری استان همدان بیان شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. بهشتی، محمد­باقر و زالی، نادر (1389). شناسایی عوامل کلیدی توسعة منطقه­ای با رویکرد برنامه­ریزی بر پایة سناریو: مطالعه موردی استان آذربایجان شرقی. فصل‌نامة برنامه­ریزی و آمایش فضا، دورة 15، شمارة 1، صفحات 63-41.

پورمحمدی، محمدرضا و زالی، نادر (1388). تحلیل نابرابری­های منطقه­ای و آینده­نگاری توسعه (نمونة موردی: استان آذربایجان شرقی). نشریة علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، دورة 15، شمارة 32، صفحات 64-29.

پورمحمدی، محمدرضا، حسین‌زاده دلیر، کریم، ربانی، رسول و زالی، نادر (1389). مهندسی مجدد فرایند برنامه­ریزی با تأکید بر کاربرد آینده­نگاری. فصل‌نامة جغرافیا و توسعه، دورة 8، شمارة 20، صفحات 58-37.

  1. حمدی، کریم، وظیفه­دوست، حسین و هنری­جعفرپور، احمد (1388). بررسی تأثیر توریسم تاریخی – فرهنگی بر توسعة پایدار شهری همدان. پژوهش­‌نامة علوم اجتماعی، دورة 3، شمارة 1، صفحات 69-49.
  2. یدری چیانه، رحیم، رضاطبع ازگمی، سیده خدیجه، سلطانی، ناصر و معتمدی‌مهر، اکبر (1392). تحلیلی بر سیاست‌گذاری گردشگری در ایران. مجلة برنامه‌ریزی و توسعة گردشگری، دورة 2، شمارة 5، صفحات 32-11.
  3. ختایی، محمود، فرزین، محمدرضا و موسوی، علی (1387). اندازه­گیری کارایی هتل­های شهر تهران با استفاده از روش تحلیلی پوششی داده­ها. فصل‌نامة پژوهش­های اقتصادی، دورة 8، شمارة 2، صفحات 24-1.
  4. خیرگو، منصور و شکری، زینب (1390). توسعة فرایند سیاست‌­گذاری با استفاده از راهبرد آینده­‌نگاری. فصل‌نامة علمی پژوهشی مدیریت نظامی، دورة 11، شمارة 42، صفحات 102-71.
  5. زالی، نادر (1390). آینده­نگاری راهبردی و سیاست­گذاری منطقه­ای با رویکرد سناریونویسی. فصل‌نامة علوم سیاسی، مطالعات راهبردی، دورة 4، شمارة 54، صفحات 54-33.
  6. زالی، نادر (1388). آینده­نگاری توسعة منطقه­ای با رویکرد برنامه­ریزی سناریو مبنا (نمونة موردی: استان آذربایجان شرقی). رسالة دکتری، رشتة جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه تبریز.
  7. سازمان جهانی گردشگری (1379). برنامه­ریزی توریسم در سطح ملی و منطقه‌ای. ترجمة بهرام رنجبران و محمد زاهدی، اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی.
  8. طباطباییان، سید حبیب‌الله و قدیری، روح‌الله (1386). متغیر­های مؤثر بر انتخاب ابعاد در یک پروژة آینده­نگاری. فصل‌نامة علوم مدیریت ایران، دورة 2، شمارة 7، صفحات 80-55.
  9. علی احمدی، علیرضا و داعی، بهیار (1376). کاربرد روش دلفی در تعیین اولویت اهداف استراتژیک سازمان­ها. مجموعه مقالات پنجمین همایش دانشجویی مهندسی صنایع، دانشگاه علم و صنعت ایران، شمارة 5، صفحات 405-388.
  10. فلاحتی، علی و احمدیان، تحسین (1390). بررسی اقتصادی و تعیین اولویت­های سرمایه­گذاری صنعتی در استان کرمانشاه. دوفصل‌نامة اقتصاد و توسعة منطقه‌ای، دورة 18، شمارة 2، صفحات 125-100.
  11. مخبر، عباس (1367). توسعة منطقه­ای روش­های نو. تهران: انتشارات برنامه و بودجه.
  12. مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی (1388). وضعیت کنونی سناریونویسی مرور اجمالی تکنیک­ها. تهران: مؤسسة آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
  13. مطالعات برنامة آمایش استان (1390). تحلیل زمینه­های فعالیت اقتصادی بر حسب بخش­های اصلی ساختار خدمات استان همدان. همدان: معاونت برنامه‌‌ریزی سازمان برنامه ‌و بودجه.
  14. الوانی، سید مهدی و پیروزبخت، معصومه (1385). فرایند مدیریت جهانگردی. تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.

                         

  1. Godet, M. (1991). From anticipation to action, Paris: UNESCO publishing.
  2. Martin, B. (1995). Foresight in science and technology. Technology Analysis and Strategic Management, 24(8), 68-139.
  3.  Martin, B. & Johnston, R. (1999). Technology foresight for wiring up the national innovation system: experiences. In Britain, Australia and Newzealand. Technological Forecasting and Social Change, 60(1), 37-60.
  4. Peterson, G., Cumming, G., & Carpenter, S. (2003). Scenario planning: a tool for conservation in an uncertain word. Conservation Biology, 17(2), 358-366.
  5.  Shin, T., Hong, S. & Grupp, H. (1999). Technology foresight activities in Korean and countries closing the technology gap. Technological Forecasting and Social Change, 60(1), 71-84.
  6.  Thabet, A. (2007). An approach to a strategy for improving libyas tourism industry. International Biennia Tourism,22-34.