ارزیابی جاذبه‌های گردشگری حوضۀ آبخیز قره‌سو براساس میزان تأثیرپذیری و تأثیرگذاری شاخص‌های محیط‌‌‌زیستی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری آمایش محیط‌زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

2 استادیار گروه محیط‌زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

3 دانشیار گروه محیط‌زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

چکیده

ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ جاذبه‌های گردشگری از ﻣﻠﺰوﻣﺎت اساسی ﺣﺮﮐﺖ جامعۀ ملی و محلی ﺑﻪ ﺳمت توسعۀ متعادل و هماهنگ با پتانسیل سرزمین اﺳﺖ. این پژوهش با هدف ارزیابی جاذبه‌های گردشگری حوضۀ آبخیز قره‌سو در استان گلستان، بر مبنای میزان تأثیرپذیری و تأثیرگذاری معیارهای محیط‌زیستی صورت پذیرفت. با تعیین معیارها از جنبه‌های اکولوژیکی و اقتصادی- اجتماعی و آماده‌سازی لایه‌های اطلاعاتی، تجزیه‌وتحلیل معیارها از نظر میزان اثرگذاری و اثرپذیری بر مبنای روش دیمتل (DEMATEL) و وزن‌دهی آن‌ها با استفاده از روش انتروپی شانون (Entropy Shannon) انجام شد. در بخش تحلیل مکانی نیز هم‌پوشانی لایه‌های اطلاعاتی براساس روش تاپسیس (TOPSIS) انجام شد. براساس نتایج تحقیق، معیارهای شکل زمین و تراکم پوشش گیاهی، از نظر میزان تأثیرگذاری و معیار دسترسی به تسهیلات، از نظر میزان تأثیرپذیری، در مقایسه با دیگر معیارها در اولویت قرار دارند. نتایج وزن‌دهی معیارها نیز نشان داد در ارزیابی جاذبه‌های گردشگری منطقۀ مطالعاتی، معیارهای دسترسی به تسهیلات، شکل زمین و تراکم پوشش گیاهی به ترتیب با ارزش‌‌‌‌های 229/0، 147/0 و 123/0 در رتبه‌های نخست قرار دارند. همچنین از لحاظ جاذبه‌های گردشگری، بخش‌هایی از نیمۀ جنوبی حوضه دارای شرایط مطلوبی است و بقیۀ مساحت منطقه به‌خصوص قسمت‌های شمالی وضعیت مناسبی ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. آذر، عادل و رجب‌زاده، علی (1388). تصمیم‌گیری کاربردی (رویکرد M.A.D.Mتهران: نگاه دانش، چاپ سوم.
  2. سلمانی، محمد؛ بدری، سیدعلی؛ قصابی، محمدجواد و عشورنژاد، غدیر (1392). درجه‌بندی سکونتگاه‌های روستایی برای توسعۀ گردشگری بیابان با استفاده از روش ELECTERE III (مطالعۀ موردی: خور و بیابانک)، جغرافیا و پایداری محیط، شمارۀ 6، 22-1.
  3. صادقی‌روش، محمدحسن (1395). کاربرد مدل انتروپی‌شانون در پهنه‌بندی توسعه‌یافتگی استان یزد از دیدگاه بیابان‌زدایی، فضای جغرافیایی، سال 16، شمارۀ 54، 133-113.
  4. ضرابی، اصغر و همکاران (1390). تحلیلی بر جاذبه‌ها و تسهیلات گردشگری منطقۀ اورامانات، مجلۀ جغرافیاوبرنامه‌ریزیمحیطی، سال 22، شمارۀ 3، 52-35.
  5. طاهری، مرضیه و همکاران (1393). استفاده از تصمیم‌گیری چندمعیاره مبتنی بر تلفیق روش‌های DEMATEL و ANP در انتخاب مکان بهینۀ آرامستان‌ها (مطالعۀ موردی: اصفهان)، محیط‌شناسی، دورۀ 40، شمارۀ 2، 480-463.
  6. کرمی دهکردی، مهدی و کلانتری، خلیل (1390). شناسایی مشکلات گردشگری روستایی استان چهارمحال و بختیاری با استفاده از تکنیک تئوری بنیادی، جغرافیا و پایداری محیط، شمارۀ 6، 30-1.
  7. مالچفسکی، یاچک (1385). سامانۀ اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری، مترجمان: اکبر پرهیزکار و عطا غفاری گیلانده، تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌‌ها (سمت)، چاپ اول.
  8. میکائیلی تبریزی، علیرضا و مهرمند، شهرزاد (1390). طراحی پایدار فضاهای گردشگری کوهستانی (مطالعۀ موردی: پارک طبیعت کوهسار تهران)، مجلۀ محیط‌شناسی، سال 38، شمارۀ 58، 96-87.
    1. Bhuiyan, A.H., Siwar, C., & Shaharuddin, M.I. (2016). Sustainability Measurement for Ecotourism Destination in Malaysia: A Study on Lake Kenyir, Terengganu. Soc Indic Res, 128: 1029–1045.

10. Blancas, F.J., Lozano, M., González, M., Guerrero, F. M., & Caballero, R. (2011). How to Use Sustainability Indicators for Tourism Planning: The Case of Rural Tourism in Andalusia (Spain), Science of the Total Environment: 412–413, 28–45.

11. Hsu, C.W., Kuo, T.C., Shyu, G.S. & Chen, P.S. (2014). Low Carbon Supplier Selection in the Hotel Industry, Sustainability, 6: 2658-2684.

12. Li, R., Lu, Z. & Li, J. (2012), Quantitative calculation of eco-tourist's landscape perception: Strength, and spatial variation within ecotourism destination, Ecological Informatics, 10: 73–80.

13. Lozano, M., Javier, F., Mercedes, G., & Rafael, C. (2011). Sustainable Tourism Indicators as Planning Tools in Cultural Destinations, Ecological Indicators, 18: 659-675.

14. Mao, X., Meng, J. & Wang, Q. (2014). Modeling the effects of tourism and land regulation on land-use change in tourist regions: A case study of the Lijiang River Basin in Guilin, China. Land Use Policy, 41: 368–377.

15. Niu, L., Cheng, Z., & Zhao, M., (2012). Ecological characteristics of species in the different vegetation landscape districts with tourism disturbance in Wutai Mountains, J.Mount. Sci., 30(3): 282–289.

16. Pickering, C.M., & Hill, W. (2007). Impacts of recreation and tourism on plant biodiversity and vegetation in protected areas in Australia, J. Environ. Manage, 85: 791-800.

17. Strickland-Munro, J.K., Allison, H.E., & Moore, S. (2010). sing resilience concepts to investigate the impacts of protected area tourism on communities, Annals of Tourism Research, 37(2): 499–519.

18. Tsai, W.H., Chou, W.C. and Lai, Chien-Wen (2010). An effective evaluation model and improvement analysis for national park websites: A case study of Taiwan, Tourism Management, 31: 936–952.

19. Tsaura, S.H., Linb, Y.C. & Linc, J.H. (2006). Evaluating ecotourism sustainability from the integrated perspective of resource, community and tourism, Tourism Management, 27: 640–653.