بهبود توزیع فضا- مکانی فروشگاه‌های زنجیره ای در شهر تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران

چکیده

یکی از اصول توسعۀ پایدار شهری، دستیابی عادلانۀ عموم شهروندان به خدمات شهری مورد نیاز است و اصولاً این مهم زمانی محقق می‌شود که اراضی و منابع مختلف شهری، به‌طور برابر میان واحدهای فضایی و اجتماعی شهر تخصیص یابد؛ کاربری‌های خدماتی و تجاری به دلیل اینکه مورد استفادة روزمرة ساکنان شهر هستند، مکان‌یابی و توزیع فضایی آن‌ها در شهرها بسیار مهم است. توزیع مناسب فروشگاه‎‌های زنجیره‌ای، نقشی بسزای در کاهش هزینه‌های حمل و نقل، عرضة سریع کالاها و خدمات، دسترسی مناسب به پارکینگ و سایر خدمات مکمل شهری دارد. یک فروشگاه زنجیره‌ای از چندین فروشگاه خرده‌فروشی تحت مالکیت مشترک و متمرکز تشکیل می‌شود. هدف پژوهش حاضر بهبود توزیع فضا- مکانی فروشگاه‌های زنجیره­ای در تبریز است. برای این منظور نخست شاخص­های مکان­یابی فروشگاه‎های زنجیره­ای از طریق منابع و اسناد موجود شناسایی شده، سپس، از طریق روش تجزیه‌وتحلیل کمّی و فضایی با به‌کارگیری قابلیت سیستم اطلاعات جغرافیایی، توزیع فروشگاه‌های زنجیره­ای در مناظق شهری تبریز بررسی شد. برای تحلیلی جامع شش معیار به‌کار گرفته شد، تراکم جمعیت، نوع ارتباطات، مرکزیت، کاربری­های سازگار (فضای سبز، پارکینگ، کاربری‌های فرهنگی، کاربری‌های بهداشتی و درمانی، پذیرایی و جهانگردی) تعادل محلی و شعاع دسترسی. بعد از آماده­سازی لایه­های مربوط به شاخص­های یادشده، با به‌کارگیری ابزارهای تحلیلی در محیط نرم‌افزار Arc Map این لایه‌ها تلفیق شدند و لایة نهایی استخراج شد. نتایج نشان داد الگوی توزیع فروشگاه­های زنجیره­ای در تبریز تصادفی است و الگوی خاصی ندارد. همچنین، در مکان­یابی فروشگاه­های موجود معیارهای مکان­یابی به نحو مطلوب مراعات نشده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، علیرضا (1385). بررسی نظام توزیع پودرهای رختشویی در کشور به عنوان یک نظام توزیع کارا برای توزیع کالاهای مصرفی. مجموعه مقالات نقش فروشگاههای زنجیره‌ای در نظام توزیع، تهران: انتشارات مؤسسة مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
آقابابایی، محبوبه (1388). تحلیل فضایی ایستگاهها و خدمات آتشنشانی شهر خمینیشهر. پایان‌نامة کارشناسی‌­ارشد، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان.
آقایاری هیر، محسن، علوی، سیدعلی و عینالی، جمشید (1390). بهبود توزیع فضا- مکانی فروشگاه­های زنجیره­ای شهر تهران با استفاده از .GIS برنامه­ریزی و آمایش فضا. شمارة 71، صفحات 20-1.
آقایاری هیر، محسن و وزین، ناصر (1385). تحلیل مرکزیت ثقل و اهمیت آن در مطالعات جغرافیایی. فصل‌نامة گستره، شمارة 3، 66-53.
پورمحمدی، محمدرضا (1385). برنامهریزی کاربری اراضی شهری. چاپ دوم، تهران: انتشارات سمت.
حبیبی، محسن و مسائلی، صدیقه (1378). سرانة کاربریهای شهری. تهران: دفتر مطالعات زمین و مسکن وزارت مسکن و شهرسازی.
حسینی، سید علی، اسکندرزاده نوده، محمد، حیدری، فاطمه و حیدری، رقیه (1393). تحلیل مکانی منطقة 3 شهر رشت با رویکرد انتخاب مکان بهینة استقرار فروشگاه‌های زنجیره‌ای. فصل‌نامة پژوهشهای جغرافیای برنامة‌ریزی شهری، دورة 2، شمارة 1، 29-17.
حسینی، سید علی و زیتونی، حسین (1396). مکان‌یابی بهینة مجتمع‌های تجاری با استفاده از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (مجتمع تجاری شهر رامسر). مطالعات ساختار و عملکرد شهری، دورة 4، شمارة 13، صفحات 43-24.
رضویان، محمدتقی (1381 ). برنامهریزی کاربری اراضی شهری. چاپ اول، تهران: انتشارات منشی.
زنگی‌آبادی، مهدیه (1381). تحلیل توزیع فضایی و مکانیابی کتابخانههای عمومی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعة موردی: شهر کرمان). پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس.
زیاری، کرامت­اله (1381). برنامهریزی کاربری اراضی شهری. یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
سعیدنیا، احمد (1378). کتاب سبز شهرداری. جلدهای سوم و چهارم، تهران: انتشارات سازمان شهرداری.
 سعیدی، مهدیه (1389). امکانسنجی ایجاد فروشگاه­های زنجیره­ای در شهر اصفهان. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد. دانشگاه اصفهان.
 شهاب‌زاده، مرجان، پیوسته‌گر، یعقوب و حیدری، علی‌اکبر (1395). تحلیل توزیع فضایی مراکز تجاری نوین شهری و مکانیابی بهینه آنها با استفاده از AHP (مطالعة موردی: شیراز). فصلنامة برنامهریزی منطقه‌ای، دورة 10 ، شمارة 33، صفحات 112-99.
 علیجانی، بهلول (1394). تحلیل فضایی. نشریة تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، دورة 2، شمارة 3، صفحات 14-1.
قره‌نژاد، حسن (1385). پژوهش در ساختار تولید، توزیع و فرهنگ مصرف‌کننده در فروشگاه زنجیره‌ای رفاه. مجموعة مقالات نقش فروشگاههای زنجیره‌ای در نظام توزیع، تهران: انتشارات مؤسسة مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
قنبری، ابوالفضل، سالکی، محمدعلی و قاسمی، معصومه (1392). مکان‌یابی بهینة پایگاه‌های اسکان موقت زلزله‌زدگان با رویکرد فازی. فصل‌نامة امداد و نجات، دورة 5، شمارة 2، صفحات 69-52.
 محمودی، علی (1377). کارکرد فضا- مکانی فروشگاه زنجیره‌ای در تهران. همایش نقش فروشگاه زنجیره‌ای در توزیع، تهران: مؤسسة مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
 میرابی، محیدرضا، حق‌شناس کاشانی، فریده، شاهرودی، کامبیز و شهنوازی، عباس (1394). مکان‌یابی فروشگاه زنجیره‌ای در شهر رشت با ترکیب ANP و GIS. فصل‌نامة مدیریت صنعتی، دورة 10، شمارة 33، صفحات 106-93.
یاسوری، مجید (1385). برنامه‌ریزی مکانی استقرار جغرافیایی فروشگاه‌ها و نقش آن در بهبود نظام توزیع کالا. مجموعةمقالات نقشفروشگاه‌های زنجیره‌ایدرنظامتوزیع، تهران: انتشارات مؤسسة مطالعات و پژوهش‌‌های بازرگانی.
Refrences
Aghyarihir, M., Alavi, A., & Einali, J. (2012). Improvement on spatial distribution of chain stores in Tehran city. Journal of Space planning and Planning, 71, pp. 1-20 (in Persian).
Aghyarihir, M., & Vazin, N. (2007). Analysis of the centrality of gravity and its importance in geographical studies. Journal of Gostareh, 5(3), pp. 53-66 (in Persian).
Ahmadi, A. (2006). The study of laundry distribution system in Iran as an effective distribution system for consumer goods distribution, proceedings of the role of chain stores in the distribution system. Tehran: Institute of Business Studies And Research Publications.(in Persian).
Alijani, B. (2016). Spatial analysis. Journal of Spatial Analysis of Environmental Hazards, 2(3), pp. 1-14 (in Persian).
Brockman, B. K., Benton, G. L., & Turley, L. W. (2001). Retail-site selection in a mall context. Strategic Marketing Association Conference: Retail Strategy and Consumer Decision Research Seminar. Small Business Advancement National Center, University of Central Arkansas.
Fischer, K. (2011). Central places: the theories of von Thünen, Christaller, and Lösch. In Foundations of Location Analysis, pp. 471-505, Boston: Springer.
Ganbari, A., Saleki, M., & Gasemi, M. (2014). Optimal Location of Temporary Earthquake Resettlement Bases with Fuzzy Approach. Rescue Quarterly, Iranian Hilal Ahmar Organization Publications, 5(2), pp. 52-69 (in Persian).
Garenejad, H. (2007). Research on production structure, distribution and consumer culture in the convenience store chain. Proceedings of the Role of Chain Stores in the Distribution System, Institute for business studies and research. (In Persian).
Goodchid, M. F. (1988). A spatial geographical prespective on GIS. International Journal of Geographical Inform System, 2(3), pp. 108-117.
Grewal, D., Mechaeil, L., & Kumar, V. (2014). Customer experience management in retailing: An organizing framework. Journal of Retailing, 85, pp. 11- 34.
Habibi, M., & Masaeli, S. (2000). Urban land use per capita. Tehran: Office of Land and Housing Studies. Ministry of Housing and Urban Planning (in Persian).
Hosseini, A., & Zeitoni, H. (2018). Optimal location of commercial complexes using the hierarchical analysis process (Ramsar Commercial Complex), Journal of Studies of Urban Structure and Function, 4(13), pp. 24-43 (in Persian).
Hosseini, A., Eskandarzadehnodeh, M., Heidari. F., & Heidari. R. (2015). Spatial analysis of district 3 of Rasht with chain optimal location approach. Journal of Urban Planning Geography Research, 2(1), pp. 17-29 (in Persian).
Mirabi, M., Hagshenaskashani, F., Shahroodi, K., & Shahnavazi, A. (2016).Locating a chain store in Rasht by combining ANP and GIS. Industrial Management Quarterly, 10(33), pp. 93-106 (in Persian).
Pourmohammadi, M. (2007). Urban land use planning. Tehran: SAMT (in Persian).
Razavian, M. (2003). Urban land use planning. Tabriz: Monshi publications (in Persian).
Rogers, D. (1992). A review of sales forecasting models most commonly applied in retail site evaluation. International Journal of Retail & Distribution Management, 20(4), pp. 35-44.
Saeidi, M. (2010). Feasibility of establishing chain stores in Isfahan. Master Thesis. University of Esfahan (in Persian).
Saeidniya, A. (2000). Municipality green book, Vol. 3 & 4, Tehran: Municipality Publications (in Persian).
Shahabzadeh, M., Peyvastegar, Y., & Heidari, A. (2017). Analysis of spatial distribution of new urban business centers and their optimal location using AHP (Case study: Shiraz). Journal of Regional Planning, 10(33), pp. 99-112 (in Persian).
Yasori, M. (2006). Spatial planning of the geographical location of stores and its role in improving the distribution system of goods. Tehran: Institute for Business Studies and Research Publications. (in Persian).
Zangiabadi, M. (2002). Analysis of spatial distribution and location of public libraries using geographic information system (Case study: Kerman city), Master of geography and urban planning, Tarbiat Modarres University (in Persian).
Ziyari, K. (2002). Urban land use planning. Yazd: Yazd University Press (in Persian).