ارزیابی محیط ‌زیستی مکان‌های دفن زباله‌های شهری در استان مازندران براساس قوانین ملی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکدة مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، بابل، ایران

2 استادیار، دانشکدة مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، بابل، ایران

چکیده

با توجه به رشد جمعیت و توسعة اقتصادی جوامع انسانی، دفع زباله­های تولیدی به یکی از جدی‌ترین معضلات شهرهای کوچک و بزرگ دنیا تبدیل شده است. دفن بهداشتی زباله در زیر خاک، روشی رایج برای رهایی از مواد زاید شهری محسوب می‌‌شود. دفن زباله اگر به صورت غیراصولی انجام گیرد، ممکن است آثار منفی داشته باشد. انتخاب محل دفن و بهره‌گیری از روش‌های مدرن دفن بهداشتی باید با درنظرگرفتن قوانین محیط زیستی هر کشور صورت گیرد. هدف مقالة حاضر، ارزیابی محیط‌ زیستی مکان­های دفن زباله‌های شهری در استان مازندران است، که بر اساس قوانین سازمان محیط زیست و آیین­نامة اجرایی سازمان مدیریت پسماند ایران انجام گرفته است. در پژوهش حاضر از سامانه­های اطلاعات مکانی برای تحلیل‌های مکانی، و روش تحلیل سلسله‌مراتبی برای رتبه‌بندی و وزن­دهی معیارهای حاکم به‌کار گرفته شده است. برای رتبه‌بندی مکان‌های دفن علاوه بر مناطق مجاز، مناطق ممنوعة دفن نیز دسته‌بندی و امتیازدهی (شامل امتیاز منفی) شده‌اند. 13 محل اصلی دفن یا دپوی زباله در سطح استان مازندران شناسایی و با تولید نقشة شایستگی موقعیت مکانی، ارزیابی شده‌اند. نتایج نشان داد محل­های عمدة دفن زباله‌های شهری استان مازندران از لحاظ مکانی حاضر امتیاز محیط‌ زیستی بسیار پایین بوده و کاملاً غیراصولی در مناطق ممنوعه یا با مطلوبیت پایین احداث شده‌اند. در نتیجة مطالعة حاضر، محل دفن زبالة شهری فریدونکنار بدترین محل دفن در سطح استان مازندران از منظر موقعیت مکانی شناخته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیمیان قاجاری، یاسر و براری سیاوشکلایی، محمد (1398). پهنه‌بندی پتانسیل تولید رواناب با استفاده از مدل‌های GIS-MCDA فازی (مطالعة موردی: حوضة آبریز رودخانة تجن). مجلة علوم و فنون نقشهبرداری، دورة 9، شمارة 1، صفحات 14-1.
ابراهیمیان قاجاری، یاسر، آل شیخ، علی اصغر‌‌، مدیری، مهدی و نکویی، محمدعلی (1394). مدل‌سازی آسیب‌پذیری لرز‌ه‌ای ساختمان‌های شهری در محیط GIS (مطالعۀ موردی: شهر بابل). فصل‌نامة امداد و نجات، دورة 7، شمارة 4، صفحات 39-18.
اسلامی‌راد، قربان و قاسمی، یاسر (1389). ارزیابی اثرات زیست‌محیطی محل دفن زبالة شهری بهشهر. چهارمین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست، تهران، دانشگاه تهران، دانشکدة محیط زیست.
افضلی، افسانه و فقیهی زرندی، علی (1398). امکان‌سنجی استقرار مکان دفن مشترک مواد زاید جامد شهرستان خمینی‌شهر و شهرستان‌های مجاور آن با استفاده از منطق فازی و AHP. فصلنامة علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورة 21، شمارة 1، صفحات 86-77.
امیدی‌خواه دیلمی، مجید، منوری، مسعود و عمرانی، قاسمعلی (1392). مکان‌یابی جایگاه دفن زباله در شرق استان گیلان بر اساس روش غربال منطقه‌ای و محلی. مجلة آمایش سرزمین، دورة 5، شمارة 1، صفحات 132-110.
بنی‌اسدی، رقیه، احمدی‌زاده، سید سعیدرضا، اعتباری، بهروز و قمی معتضه، علیرضا (1396). مکان‌یابی دفن پسماندهای زاید شهری با تأکید بر معیارهای زیست‌محیطی و اقتصادی در مناطق شمالی ایران (مطالعة ‌موردی: شهرستان آستارا). فصلنامة علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورة 19، شمارة 5، صفحات 415-405.
پوراحمد، احمد، حبیبی، کیومرث، محمدزهرایی، سجاد و علوی، سعید نظری (1386). استفاده از الگوریتم‌های فازی و GIS برای مکان‌‌یابی تجهیزات شهری (مطالعة موردی: محل دفن زبالة شهر بابلسر)، محیطشناسی، دورة 33، شمارة 42، صفحات 42-31.
دفتر آمار و اطلاعات (1396). سالنامة آماری استان مازندران. استانداری مازندران- معاونت برنامه‌ریزی.
شاعری، علی‌محمد و رحمتی، علیرضا (1391). قوانین، مقررات، ضوابط و استانداردهای محیط ­زیست انسانی. تهران: انتشارات حک.
عابسی، عزیر و سعیدی، محسن (1389) . توسعة شاخص کیفی آب‌های زیرزمینی در سطح استان قزوین. علوم محیطی، دورة 8، شمارة 3، صفحات 128-117.
عابدین‌زاده، نیلوفر، روانبخش، مکرم و عابدی، طوبی (1392). ارزیابی اثرات زیست‌محیطی محل دفن بهداشتی – مهندسی پسماندهای شهری شهرستان سمنان. فصلنامة علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورة 15، شمارة 2، صفحات 117-105.
عبدلی، محمدعلی، امیری، لیلا، مددیان، ادریس و بهزاد، احسان (1391). مکان‌یابی محل دفن زباله‌های شهری: مطالعة موردی شهر آمل. دومین کنفرانس برنامهریزی و مدیریت محیط زیست، دانشگاه تهران.
فیروزی، محمدعلی، امانپور، سعید و محمدی، عباس (1390). مکان‌یابی محل دفن پسماندهای شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS: (نمونة موردی شهر لامرد). زمینشناسی کاربردی پیشرفته، دورة 1، شمارة 1، صفحات 112-104.
محمدزاده، ناصر، محمدزاده، حسین، اکبری، مرتضی و ابراهیم‌پور، صلاح‌الدین (1390). مکان‌یابی بهینة محل دفن مواد زائد جامد با استفاده از مدل ریاضی Fuzzy و تحلیل سلسله‌مراتبیAHP(مطالعة موردی: شهر درگز استان خراسان رضوی). همایش انجمن زمینشناسی ایران ، شهریورماه 1391، شیراز، دانشگاه شیراز.
منزوی، غزل، سلمان ماهینی، عبدالرسول و یونسی، حبیب‌الله (1394). ارزیابی اثرات گزینه‌های مکانی پیشنهادی دفن زبالة شهر زنجان با استفاده ازروش ماتریس ارزیابی اثرات سریع (RIAM) ارتقایافته. فصلنامة علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورة 17، شمارة 3، صفحات 146-127.
منوری، مسعود، عمرانی، قاسمعلی و علی‌اوسطی، فاطمه (1392). ارزشیابی محل دفن مواد زاید جامد کرج به روش غربال منطقه‌ای و محلی. فصلنامة علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورة 15، شمارة 4، صفحات 96-85.
میرآبادی، مصطفی و عبدی قلعه، علی‌حسین (1396). مکان‌یابی محل دفن پسماند شهرستان بوکان با استفاده از منطق بولین و مدل سلسله‌مراتبی AHP. فصلنامة علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورة 19، شمارة 1، صفحات 168-149.
نیکنامی، مرضیه و حافظی مقدس، ناصر (1388). ارزیابی اثرات زیست‌محیطی مکان دفن پسماندهای شهری، مطالعة موردی شهرستان گلپایگان. کنفرانس زمینشناسی مهندسی و محیط زیست ایران، اسفندماه 1388، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
نصیری، علیرضا و چهرقانی، ابوالقاسم (1389). تعیین معیارهای مؤثر بر مکان‌یابی شبکه‌ها و زیرساخت‌های برون‌شهری صنعت گاز با رویکرد GIS با تأکید بر مکان‌یابی جایگاه‌های سوخت CNG استان قم. مجلة علمی آمایش سرزمین، دورة 2، شمارة 2، صفحات 164-133.
وزارت کشور، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها (1392) شیوه‌نامة اجرایی احداث و راهبری محل دفن بهداشتی پسماندهای عادی شهری.
References
Abdoli, M., Amiri, L., Madadian, E., & Behzad, E. (2013). Sitting location of municipal landfill: A case study of Amol. Second Conference on Environmental Planning and Management, Tehran: University of Tehran (in Persian).
Abedinzadeh, N., Ravanbakhsh, M., & Abedi, T. (2014). Environmental impact assessment of municipal solid waste sanitary landfill, Semnan, Iran. Journal of Environmental Science and Technology, 15(2), pp.105-117 (in Persian).
Abessi, O., & Saeedi M. (2011). Ground water quality index development for Qazvin province. Journal of Environmental Sciences, 8(3), pp.117-128 (in Persian).
Abessi, O., & Saeedi, M., (2010). Hazardous waste landfill siting using GIS technique and analytical hierarchy process. Environment Asia, 3(2), pp.47-53.
Afzali, A., & Faghihi-Zarandi, A. (2019). Feasibility of Common Landfill Establishment in Khomeynishahr City and its Adjacent Cities Using Fuzzy Logic and AHP. Journal of Environmental Science and Technology, 21(1), pp. 77-86 (in Persian).
Aksoy, E., & San, B. T. (2019). Geographical information systems (GIS) and multi-criteria decision analysis (MCDA) integration for sustainable landfill site selection considering dynamic data source. Bulletin of Engineering Geology and the Environment, 78(2), pp. 779-791.
Baniasadi, R., Ahmadizade, S., Etebari, B., & Qomi, A. (2017). Landfill site selection with emphasis on environmental and economic factors in northern Iran (Case study: Astara Township). Journal of Environmental Science and Technology, 19(5), pp. 405-415 (in Persian).
Eslamirad, Gh., & Ghasemi, Y. (2011). Environmental impact assessment of behshahr municipal landfill. 4th Specialized Conference on Environmental Engineering, Tehran, University of Tehran, School of Environment, 1-2 November 2010 (in Persian).
Ebrahimian Ghajari, Y., & Barari Siavoshkolaei, M. (2019). Runoff Production Potential Zoning Using Fuzzy GIS-MCDA Models (Case Study: Tajan River Basin). Journal of Geomatics Science and Technology, 9(1), pp. 1-14 (in Persian).
Firoozi, M., Amanpour, S., & Mohammadi, A. (2012). Sitting location of municipal landfill using GIS: (Case Study Lamerd City), Advanced Applied Geology, 1(1), pp. 104-442 (in Persian).
Ghajari, Y. E., Alesheikh, A. A., Modiri, M., Hosnavi, R., Abbasi, M., & Sharifi, A. (2018). Urban vulnerability under various blast loading scenarios: Analysis using GIS-based multi-criteria decision analysis techniques. Cities, 72, pp. 102-114 (in Persian).
Haastrup, P., Maniezzo, V., Mattarelli, M., Rinaldi, F. M., Mendes, I., & Paruccini, M. (1998). A decision support system for urban waste management. European Journal of Operational Research, 109(2), pp. 330-341.
Hasan, M. R., Tetsuo, K., & Islam, S. A. (2009). Landfill demand and allocation for municipal solid waste disposal in Dhaka city—an assessment in a GIS environment. Journal of Civil Engineering (IEB), 37(2), pp. 133-149.
Hereher, M. E., Al-Awadhi, T., & Mansour, S. A. (2019). Assessment of the optimized sanitary landfill sites in Muscat, Oman. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science, Available online, 9 August 2019, In Press.
Karimi, N., Richter, A., & Ng, K. T. W. (2020). Sitting and ranking municipal landfill sites in regional scale using nighttime satellite imagery. Journal of Environmental Management, DOI: 10.1016/j.jenvman.2019.109942
Khan, D., & Samadder, S. R. (2014). Municipal solid waste management using Geographical Information System aided methods: A mini review. Waste Management & Research, 32(11), pp. 1049-1062.
Kharat, M. G., Kamble, S. J., Raut, R. D., Kamble, S. S., & Dhume, S. M. (2016). Modeling landfill site selection using an integrated fuzzy MCDM approach. Modeling Earth Systems and Environment, 2(2), pp. 1-16.
Khodaparast, M., Rajabi, A. M., & Edalat, A. (2018). Municipal solid waste landfill siting by using GIS and analytical hierarchy process (AHP): A case study in Qom city, Iran. Environmental Earth Sciences, 77(2), pp. 1-12.
Kumar, S., & Hassan, M. I. (2013). Selection of a landfill site for solid waste management: an application of AHP and spatial analyst tool. Journal of the Indian Society of Remote Sensing, 41(1), pp. 45-56.
Kwarteng, A. Y., & Al-Enezi, A. (2004). Assessment of Kuwait's Al-Qurain landfill using remotely sensed data. Journal of Environmental Science and Health, Part A, 39(2), pp. 351-364.
Mirabadi, M., Hussein Abdi, A. (2017). Landfill locates in Bukan by Boolean logic and Analytical Hierarchy Process (AHP). Journal of Environmental Science and Technology, 19(1), pp. 149-168 (in Persian).
Mohamadzadeh, N., Mohamadzadeh, H., Akbari, M., & Ebrahimpour, S. (2012). Optimal Solid Landfill Location Using Fuzzy Mathematical Model and AHP Hierarchical Analysis (Case Study: Dargaz City of Khorasan Razavi Province), Geological Society of Iran, 16(1), pp. 24-56 (in Persian).
Monavari, M., Omrani, G., & Aliowsati, F. (2014). Evaluation of Karaj Solid Waste Landfill with Regional and Local Screening Method. Journal of Environmental Science and Technology, 15(4), pp. 85-96 (in Persian).
Monzavi, G., Salmanmahiny, A., & Yunesi, H. (2015). Impact Assessment of Candidate Landfill Sites for Zanjan City Using Improved RIAM Method. Journal of Environmental Science and Technology, 17(3), pp. 127-146 (in Persian).
Nasiri, A., & Chehraghani, A. (2010). Using GIS to determine effective parameters in networks and rural infrastructures of Gas industry focusing on CNG station site selection in Qom province. Town and Country Planning, 2(2), pp. 132-163.
Niknami, M., & Hafezi Moghadas, N. (2010). Environmental impact assessment of municipal landfill case study in Golpayegan city. Iranian Geological Engineering and Environmental Conference, 6-7 October 2009, Tarbiat Modares University, Tehran (in Persian).
Omidikhah Deylami, M., Monavari, M., & Omrani, G. (2013). Landfill site selection with regional and local screening method in East of Guilan Province. Town and Country Planning, 5(1), pp. 101-132.
Pourahmad, A., Habibi, K., Mohamad Zahraei, S., & Nazari Adli, S. (2007). Site selection for urban facility in babolsar using GIS and Fuzzy logic, Journal of Environmental Studies, 33(42), pp. 31-42 (in Persian).
Rahmat, Z. G., Niri, M. V., Alavi, N., Goudarzi, G., Babaei, A. A., Baboli, Z., & Hosseinzadeh, M. (2017). Landfill site selection using GIS and AHP: a case study: Behbahan, Iran. KSCE Journal of Civil Engineering, 21(1), pp. 111-118.
Saaty, T. L. (2008). Decision making with the analytic hierarchy process. International Journal of Services Sciences, 1(1), pp. 83-98.
Saeedi, M., Abessi, O., Sharifi, F., & Meraji, H. (2010). Development of groundwater quality index. Environmental Monitoring and Assessment, 163(1-4), pp. 327-335.
Sarptas, H., Alpaslan, N., & Dolgen, D. (2005). GIS supported solid waste management in coastal areas. Water Science and Technology, 51(11), pp. 213-220.
Sarptas, H., Alpaslan, N., & Dolgen, D. (2005). GIS supported solid waste management in coastal areas. Water Science and Technology, 51(11), pp. 213-220.
Siddiqui, M. Z., Everett, J. W., & Vieux, B. E. (1996). Landfill siting using geographic information systems: A demonstration. Journal of Environmental Engineering, 122(6), pp. 515-523.
Zamorano, M., Molero, E., Hurtado, Á., Grindlay, A., & Ramos, A. (2008). Evaluation of a municipal landfill site in Southern Spain with GIS-aided methodology. Journal of Hazardous Materials, 160(2-3), pp. 473-481.