مدل‌سازی خدمات اکوسیستمی مبتنی بر تغییرات پوشش و کاربری سیمای سرزمین با به‌کارگیری نرم‌افزار InVEST در منطقة حفاظت‌شدة جهان‌نما (مورد مطالعه: خدمت اکوسیستمی ترسیب کربن)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه محیط زیست، دانشکدة منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

2 استادیار، گروه محیط زیست، دانشکدة منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

3 استادیار، دانشکدة محیط زیست، پردیس دانشکدههای فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

مزایای متعددی را که انسان­ها از اکوسیستم­ها به دست می­آورند، خدمات اکوسیستم می­نامند. ترسیب کربن به عنوان یک خدمت اکوسیستمی تنظیم اقلیم، به دلیل تبدیل و تخریب زمین برای پاسخ به نیازهای فزایندة انسان به انواع توسعه در حال کاهش است. در پژوهش حاضر با انتخاب یک سیمای سرزمین پایلوت از جنگل­های هیرکانی (منطقة حفاظت‌شدة جهان‌نما)، ضمن بررسی روند گذشته تا امروز تغییرات پوشش/کاربری در دورة زمانی 2018-2001، شرایط آیندة سیمای سرزمین در افق زمانی 2036، با مدل ذخیره و ترسیب کربن در نرم‌افزار InVEST پیش‌بینی و تحلیل شد. میزان کربن موجود در چهار منبع ذخیرة کربن شامل زیست‌تودة روزمینی، بیوماس زیرزمینی، خاک و مواد آلی مرده به تفکیک کاربری اراضی، با تلفیق گزارش­های IPCC با مطالعات میدانی و نمونه‌برداری استخراج شد. بررسی روند تغییر کاربری اراضی نشان داد با گذشت زمان و به‌تدریج از وسعت اراضی جنگلی و مرتعی که نقش شایان ملاحظه‌ای در ترسیب کربن دارند، کاسته شده­ است، به‌طوری که در سال 2036 رشد کاهشی 40 درصدی ایجاد شده، که به کاهش ترسیب کربن معادل 400859 تن در سرزمین منجر می­شود. ادامة وضع موجود در بهره‌برداری از سرزمین و روند تغییر اراضی به کاهش کارکرد اکوسیستم در ذخیره و ترسیب کربن منجر می­شود. در مطالعة حاضر نشان داده­ شد با ادغام مفهوم خدمات اکوسیستم در مباحث برنامه­ریزی مکانی سرزمین و مدیریت کاربری اراضی از طریق تهیة نقشه­های مکانی خدمات اکوسیستم در مقیاس منطقه­ای، می توان علاوه بر توسعة منطقی کاربری­های انسانی، مخاطرات اکولوژیکی آن‌ها را نیز به لحاظ تضمین تدارک خدمات اکوسیستم به حداقل رساند، و بدین ترتیب تصمیم بهتری در برنامه­ریزی سرزمین اتخاذ نمود. همچنین، پیشنهاد می­شود برای بهبود کیفیت خدمات اکوسیستمی در محدودة جهان­نما از برنامه­های توسعه­ای و بازنگری در مرزهای حفاظت‌شده و مدیریت اصولی کاربری زمین در خارج از مرزهای حفاظت استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


بادام فیروز، جلیل، زرندیان، اردوان، موسی‌زاده، رؤیا و عظیمی، بهار (1398). سنجش اثرهای تغییر کاربری زمین و برآورد هزینه‌های اتلاف ظرفیت ذخیره­سازی و ترسیب کربن در سرزمین جنگلی هیرکانی با استفاده از مدل InVEST. پژوهش و توسعة جنگل، دورة 5، شمارة 2، صفحات 316-293.
باده­یان، ضیاءالدین، مشایخی، زهرا، زبردست، لعبت و مبرقعی، نغمه (1393). برآورد ارزش اقتصادی کارکرد ترسیب کربن در دو تودة جنگلی خالص و آمیختة راش (مطالعة موردی: جنگل خیرود نوشهر). پژوهش­های محیط زیست، دورة 5، شمارة 9، صفحات 156-147.
زرندیان، اردوان، موسی‌زاده، رؤیا، بادام فیروز، جلیل و رحمتی، علیرضا (1397). مدل­سازی سناریویی برای پیش‌بینی تغییرات آتی پوشش­/­کاربری زمین با استفاده از نرم‌افزار InVEST، بررسی موردی: سیمای سرزمین جنگلی دوهزار و سه‌هزار، محیط شناسی، دورة 16، شمارة 2، صفحات 132-111.
صابری، امیر، صالحی کارونیان، علیرضا، صالحی کارونیان، زینب (1393). بررسی توان­ها و قابلیت­های اکوتوریستی مناطق حفاظت‌شده محیط­زیست در جهت توسعة پایدار (مطالعة موردی­: منطقه حفاظت‌شدة جهان نمای گرگان). مطالعات مدیریت گردشگری، دورة 25، شمارة 8، صفحات 79-63.
محرم‌نژاد، ناصر و دربیگی، مزدک (1386). تدوین مدیریت اکوتوریسم در منطقة حفاظت‌شدة جهان‌نما. علوم و فناوری محیط زیست، دورة 9، شمارة 3، صفحات 53-42.
References
Aalde, H., Gonzalez, P., Gytarsky, M., Krug, T., Kurz, W. A., Lasco, R. D., Martino, B. G., McConkey, D. L., Ogle, S., & Paustian, K. (2006). Generic methodologies applicable to multiple land-use categories. IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories, 4, pp.1-59.
Badehyan, H., Mashayekhi, Z., Zebardast, L., & Mobarghei, N. (2014). Estimating the economic value of carbon sequestration function in two pure and mixed beech forests (case study: Kheyrood Noshahr Forest). Journal of Environmental Research, 9 (5), pp. 147-156 (in Persian).
Belari, C., Ichikawa, K., Wong, B., & Mulongoy, K. (2010). Sustainable use of biological diversity in socio- ecological production landscapes. Background to the Satoyama initiative for the benefit of biodiversity and human wellbeing. Journal of Secretariat of the Convention on Biological Diversity, 22(3), pp. 617-634.
Blainski, E., Porras, E. A. A., Gaarbossa, L. H. P., & Pinheiro, A. (2017). Simulation of land use scenarios in the Camboriu river basin using the SWAT model. Journal of Water Resources, 37(1), pp. 701-708.
Gao, Y. H., Luo, P., Wu, N., Chen, H., & Wang, G. X. (2007). Grazing intensity impacts on carbon sequestration in an alpine meadow on the Eastern Tibetan Plateau. Journal of Agricultural and Biological Sciences, 3(6), pp. 642-657.
IPCC (2014). Climate change 2014: synthesis report. Contribution of working groups I, II and III to the fifth assessment report of the intergovernmental panel on climate change. IPCC, Geneva, Switzerland.
Jyri, M., Heli, S., Valerie, B., Turo, H., & Mika, M. (2020). Utilizing ecosystem service classifications in multi criteria decision analysis experiences of peat extraction case in Finland. Journal of Ecosystem Services, 41(2), pp. 41-52.
Joneydi Jafari, H., Sadeghipour, A., Kamalo, N., & Niko, Sh. (2015). Effect of land use change on soil carbon storage and growth (case study: Semnan Province Ivanki Dryland). Journal of Natural Environment, 4(2), pp.191-200 (in Persian).
MacDicken, K. G. (1997). A guide to monitoring carbon storage in forestry and agroforestry projects. Winrock International Institute for Agricultural Development USA.
Marull, J., Tello, E., Bagaria, G., Font, X., Cattaneo, C., & Pino, J. (2018). Exploring the links between social metabolism and biodiversity distribution across landscape gradients: A regional-scale contribution to the land-sharing versus land-sparing debate. Journal of Science of the Total Environment, 619(44), pp. 1272-1285.
McGuire, A. D., Sitch, S., Clein, J. S., Dargaville, R., Esser, G., Foley, J., Heimann, M., Joos, F., Kaplan, J., Kicklighter, D. W., & Meier, R. A. (2001). Carbon balance of the terrestrial biosphere in the twentieth century: Analyses of Co2, climate and land use effects with four process-based ecosystem models. Journal of Global Biogeochemical Cycles, 15(4), pp. 183-206.
Mekonner, H. D., & Sintayehu, W. D. (2018). The role of biodiversity and ecosystem services in carbon sequestration and its implication for climate change mitigation. Environmental Sciences and Natural Resources,11 (2), pp. 53-63.
Moharamnezhad, N., & Darbeygi, M. (2007). Formulation of ecotourism management in the World Conservation Area. Journal of Environmental Science and Technology, 9(3), pp. 42-53 (in Persian).
Pagiola, S. (2008). Payments for environmental services in Costa Rica. Ecological Economics, 65(4), pp. 712-724.
Paudyal, K., Baral, H., Putzel, L., Bhandari, S., & Keenan, R. (2017). Change in land use and ecosystem services delivery from community based forest landscape restoration in the Phewa lake watershed, Nepal. Journal of International Forestry Review, 19(5), pp. 88-110.
Pickard, B. R., Van Berkel, D., Petrasova, A., & Meentemeyer, R. K. (2017). Forecasts of urbanization scenarios reveal tradeoffs between landscape change and ecosystem services. Journal of Journal of Landscape ecology, 32(2), pp. 617-634.
Power, A. G. (2010). Ecosystem services and agricultural: tradeoffs and synergies. Philosophical transactions of the royal society of London. Journal of Biological Sciences, 365(2), pp. 959-1971.
Saberi, A., SalehiKaronian, A., & Salehikaronian, Z. (2014). Investigation of ecotourism capacities and capacities of environmental protected areas for sustainable development (case study: Jahan Nama Protected Area of Gorgan). Journal of Tourism Management Studies, 25(8), pp. 63-79 (in Persian).
Sandra, Q., Alic, B., Kristen, T., & Gullermo, M. T. (2019). Modelling carbon stock and carbon sequestration ecosystem services for policy design. Journal of Ecosystem and people, 15(1), pp. 42-60.
Samie, A., Deng, X., Jia, S., & Chen, D. (2017). Scenario – based simulation on dynamics of land use – land – cover change in Punjab province Pakistan. Journal of Sustainability, 9(2), pp. 1285-1296.
Vallecilo, S., LoNotte, Alessandra Ferrini, S., & Mases, J. (2019). How ecosystem services are changing an accounting application at the Eu level. Journal of Ecosystem Services, 40(3), pp. 1011-1018
Sharp, R., Chaplin-Kramer, R., Wood, S., Guerry, A., Tallis, H., &Taylor, R. (2014). InVEST users guide integrated valuation of environmental services and tradeoffs (Stanford, CA: The Natural Capital Project), pp. 321-332.
Swetnam, R., Fisher, B., Mbilinyi, B., Munishi, P., Willcock, S., Ricketts, T., & Marshall, A. (2011). Mapping socio – economic scenarios of land cover change: A GIs method to enable ecosystem service modeling. Journal of Environmental Management, 92(3), pp. 563-574.
Tolessa, T., Senbeta, F., & Kidane, M. (2017). The impact of land use/land cover change on ecosystem services in the central highlands of Ethiopia. Journal of Ecosystem Services, 23(2), pp. 47-54.
Van der heijden, K. (2011). Scenarios: the art of strategic conversation. New York: John Wiley & Sons.
Walkley, A., & Black I.A. (1934). An examination of the Degtjareff method for determining organic carbon in soils: Effect of variations in digestion conditions and of inorganic soil constituents. Soil Science, 63(2), pp. 251-263.
Yousefi, M., Mahdavi Damghani, A., & Khoramivafa, M. (2016). Comparison greenhouse gas (GHG) emissions and global warning potential (GWP) effect of energy use in different wheat agro ecosystems in Iran. Journal of Environmental Science and Pollution Research, 23(2), pp. 7390-7397.
Zahedi, G. H. (2002). Spatial dependence between soil carbon and nitrogen storage in two forest types. Proceeding of the XII Word Forestry Congress in Canada, Quebec, pp. 357-368.
ZahediAmiri, G. H. (1998). Relation between Ground Vegetation and Soil Characteristics, In a Mixed Hardwood Stand. Academic press, University of Gent, 311-319.
Zarandian, A., Yavari, A. R., Jafari, H. R., & Amirnezhad, H. (2015). Modeling the effects of land cover change on habitat quality in the Sarvelat forest and the plain jewelry. Journal of Environmental Research, 4(11), pp.183-194 (in Persian).
Zarandian, A., Mosazadeeh, R., Badamfiroze, G., & Rahmati, A. R. (2018). Scenario modeling for predicting future changes in land cover / land use using InVEST software Case Study: forest landscape two thousand and three thousand. Journal of Environmental Studies, 16 (2), pp. 111-132 (in Persian).
Wang, S., Wang, K., Adhikari, S., Jia, X., & Liu, H. (2016). Spatial-Temporal changes of soil organic carbon content in Wafangdian, China. Journal of Sustainability, 8(11), pp. 1154-1168.
Sil, Â. F., Fonseca, J., Gonçalves, J., Honrado, C., Marta-Pedroso, J., Alonso, M., Ramos, J., & Azevedo, C. (2017). Analyzing carbon sequestration and storage dynamics in a changing mountain landscape in portugal: insights for management and planning, biodiversity science. Journal of Ecosystem Services & Management, 13(2): pp. 82-104.