شناسایی اولویت‌های توسعه، به منظور توسعۀ متوازن منطقه، با به‌کارگیری شاخص‌های مرکزیت شبکه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی‌ارشد، دانشکدة هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 استاد، دانشکدة هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

3 استادیار، دانشکدة هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

توزیع عادلانة خدمات در مقیاس منطقه و نیل به یک ساختار فضایی متوازن در منطقه یکی از اهداف مهم برنامه‌ریزی پایدار منطقه‌ای، به‌خصوص در کشورهای در حال توسعه، همچون ایران، محسوب می‌شود. در این زمینه، یکی از راهبردهای مهم در مطالعات آمایش فضایی منطقه تمرکززدایی توسعه است. هدف از این پژوهش شناسایی مهم‌ترین نقاط شهری استان فارس، به منظور تعیین اولویت‌های توسعه و تمرکززدایی از توسعة تک‌قطبی استان، بود که بدین منظور، با مدل‌سازی شبکة منطقه‌ای مبتنی بر نظریة گراف و استفاده از مفاهیم و الگوریتم‌های تحلیل شبکة اجتماعی، به تحلیل فضایی استان فارس پرداخته شد. داده‌های استفاده‌شده در این تحقیق شبکة جاده‌ای استان فارس، مستخرج از سامانة متن باز (OSM)، و اطلاعات مکانی نقاط شهری و روستایی استان فارس بود که از سایت مرکز آمار استخراج شدند. در خصوص روش تحقیق از کتابخانة پانداس و کتابخانة نتورک ایکس در محیط برنامه‌نویسی پایتون برای تشکیل گراف شبکه و تحلیل شاخص‌های مرکزیت و از نرم‌افزار آرک جی ای اس به منظور پیش‌پردازش و بصری‌سازی نهایی نتایج استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد بر اساس تحلیل شاخص‌های مرکزیت شبکه و همچنین بر اساس موقعیت قرارگیری شهرها، با در نظر نگرفتن شیراز، به منزلة قطب اصلی توسعه در استان، شهرهای زرقان، صدرا، کوار، لپویی، خانه‌زنیان، و نورآباد در اولویت‌های توسعه قرار دارند. مهم‌ترین محورهای مواصلاتی و کریدورهای ارتباطی نیز محور شیراز‌ـ مرودشت و شیراز‌ـ خانه‌زنیان تعیین شدند. نتایج و یافته‌های این پژوهش نشان داد مدل‌سازی مبتنی بر شبکه و استفاده از تحلیل‌های مبتنی بر گراف و به طور خاص تکنیک‌های تحلیل شبکة اجتماعی می‌توانند به مثابة روش‌های تحلیلی جدید در مطالعات و برنامه‌ریزی منطقه‌ای مفید و مؤثر واقع شوند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


زیاری، کرامت‌الله (1394). اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای، تهران، مؤسسة چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
شریف‌زادگان، محمدحسین؛ اصغر خوانین‌زاده؛ حمید فتحی؛ بهزاد ملک‌پور اصل (1392). «به‌کارگیری رویکرد شبکة همپیوندی در سطح‌بندی فضاهای سکونتگاهی استان قم برای بهبود برنامه‌ریزی و آمایش منطقه‌ای»، آمایش سرزمین، د 5، ش 2، صص 211 ـ 240.
مشفقی، وحید؛ یحیی جعفری؛ هادی علی‌زاده (1398). «تحلیل ریخت‌شناسی شبکة شهری با رویکرد تعادل‌بخشی به فضا (مطالعة موردی: شبکة شهری استان هرمزگان)»، آمایش سرزمین، د 11، ش 2، صص 311 ـ 336.
یاسوری، مجید؛ مریم سجودی (1396). «استراتژی توسعة منطقه‌ای (RDS) راهکاری نوین جهت توسعة متوازن منطقه‌ای (مطالعة موردی شهرستان رشت)»، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، د 8، ش 29، صص 93 ـ 106.
References
Abdullah, N. S. (2014). Formulate Theoretical Model to Measure the Centrality of Cities (Case Study: Cities of Erbil Governorate/Iraq).
Brandes, U. (2008). On variants of shortest-path betweenness centrality and their generic computation. Social Networks, 30(2), 136-145.
Crucitti, P., Latora, V., & Porta, S. (2006). Centrality in networks of urban streets. Chaos: an interdisciplinary journal of nonlinear science, 16(1), 015113.
Estrada, E., & Bodin, Ö. (2008). Using network centrality measures to manage landscape connectivity. Ecological Applications, 18(7), 1810-1825.
Freeman, L. (1979). Centrality in Networks: I. Conceptual Clarifications. Social Networks.
Freeman, L. C. (1978). Centrality in social networks conceptual clarification. Social networks, 1(3), 215-239.
Grabher, G., & Ibert, O. (2005). Bad company? The ambiguity of personal knowledge networks. Journal of Economic Geography, 6(3), 251-271.
Higgins, B. (2017). Regional development theories and their application: Routledge.
Jayaweera, I., Perera, K., & Munasinghe, J. (2017). Centrality measures to identify traffic congestion on road networks: A case study of sri lanka. IOSR Journal of Mathematics (IOSRJM).
Jovovic, R., Draskovic, M., Delibasic, M., & Jovovic, M. (2017). The concept of sustainable regional development–institutional aspects, policies and prospects. Journal of International Studies, 10(1), 255-266.
Kondratiuk-Nierodzińska, M. (2016). New knowledge generation capabilities and economic performance of Polish regions. Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 11(3), 451-471.
Koschützki, D., Lehmann, K. A., Peeters, L., Richter, S., Tenfelde-Podehl, D., & Zlotowski, O. (2005). Centrality indices. In Network analysis (pp. 16-61): Springer.
Malik, K., & Ciesielska, M. (2011). Sustainability within the region: the role of institutional governance. Economic and Environmental Studies, 11(2), 167-187.
Opsahl, T., Agneessens, F., & Skvoretz, J. (2010). Node centrality in weighted networks: Generalizing degree and shortest paths. Social networks, 32(3), 245-251.
Pike, A., Rodríguez-Pose, A., & Tomaney, J. (2016). Local and regional development: Routledge.
Raszkowski, A. (2014). Place marketing in the process of territorial identity creation and strengthening. Journal of European Economy(13,№ 2), 193-204.
Reggiani, A., Bucci, P., & Russo, G. (2011). Accessibility and network structures in the German commuting. Networks and spatial economics, 11(4), 621-641.
Rubulotta, E., Ignaccolo, M., Inturri, G., & Rofè, Y. (2012). Accessibility and centrality for sustainable mobility: Regional planning case study. Journal of Urban Planning and Development, 139(2), 115-132.
Scott, J., & Carrington, P. J. (2011). The SAGE handbook of social network analysis: SAGE publications.
Sevtsuk, A., & Mekonnen, M. (2012). Urban network analysis: a new toolbox for measuring city form in ArcGIS. Paper presented at the Proceedings of the 2012 Symposium on Simulation for Architecture and Urban Design.
Stimson, R. J., Stough, R. R., & Roberts, B. H. (2006). Regional economic development: analysis and planning strategy: Springer Science & Business Media.
Streimikiene, D. (2014). Comparative assessment of environmental indicators of quality of life in Romania and Lithuania. Economics & Sociology, 7(1), 11.
Štreimikienė, D., Strielkowski, W., Bilan, Y., & Mikalauskas, I. (2016). Energy dependency and sustainable regional development in the Baltic states: A review. Geographica Pannonica, 20(2), 79-87.
Ter Wal, A. L., & Boschma, R. A. (2009). Applying social network analysis in economic geography: framing some key analytic issues. The Annals of Regional Science, 43(3), 739-756.
Zhong, C., Schläpfer, M., Müller Arisona, S., Batty, M., Ratti, C., & Schmitt, G. (2017). Revealing centrality in the spatial structure of cities from human activity patterns. Urban Studies, 54(2), 437-455.
Živanović, V. (2017). The Role of Nodal Centers in Achieving Balanced Regional Development. Зборник радова Географског института" Јован Цвијић" САНУ, 67(1), 69-84.