امکان‌سنجی مناطق مستعد جهت کوهپیمایی تفریحی‌ـ ورزشی در شهرستان دورود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس‌ارشد، گروه محیط زیست، دانشکدة منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

2 استادیار، گروه محیط زیست، دانشکدة منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

3 دانشیار، گروه مهندسی طبیعت، دانشکدة منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

4 مدرس، گروه محیط زیست، دانشکدة منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه پیام‌ نور، کرمان، ایران

چکیده

شناسایی نواحی مستعد برای رشد و توسعة پایدار فعالیت‌های گردشگری از موضوعات مهم در برنامه‌ریزی گردشگری است. شهرستان دورود، با توجه به‌ قرارگیری در دو منطقة کوهستانی و دشتی، از تنوع توپوگرافی و جاذبه‌های طبیعی فراوان برخوردار است که به مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی مناسب جهت دستیابی به اهداف توسعة پایدار گردشگری نیازمند است. در پژوهش حاضر با هدف بررسی پتانسیل بالقوة این منطقه در اکوتوریسم کوهپیمایی تفریحی‌ـ ورزشی به ارزیابی توان اکولوژیک این منطقه با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره پرداخته شد. این پژوهش از جهت هدف کاربردی‌ـ توسعه‌ای و از نظر چارچوب پژوهشی تحلیلی‌ـ توصیفی است. از آنجا که شناخت و ارزیابی پتانسیل‌های گردشگری نوعی تصمیم‌گیری چندمعیاره است، در این پژوهش 5 گروه معیار شامل معیار‌های فیزیکی، اکولوژیکی، زیرساختی‌ـ کالبدی، ایمنی، و اقتصادی‌ـ اجتماعی و 25 زیرمعیار برای گردشگری کوهپیمایی تفریحی‌ـ ورزشی تدوین ‌شد و روش ترکیب خطی وزن‌دارشده برای ادغام معیارها به کار رفت. سپس، نقشة نهایی جهت فعالیت اکوتوریسمی در منطقه در 3 پهنه با قابلیت ضعیف و متوسط و خوب ترسیم شد. نتایج حاصل از نقشة نهایی مطلوبیت نشان داد 9/6 درصد از منطقه برای تفرج کوهپیمایی تفریحی‌ـ ورزشی توان بالا دارد. همچنین، نتایج حاصل از تاپسیس نشان داد کوه قارون و اشترانکوه برای کوهپیمایی تفریحی‌ـ ورزشی در اولویت اول و دوم قرار دارند. در مجموع نتایج پژوهش حاضر پهنه‌های مستعد جهت کوهپیمایی تفریحی‌ـ ورزشی را نشان می‌دهد که راهنمایی برای گردشگران و مدیران و برنامه‌ریزان، به منظور تصمیم‌گیری‌ و اجرای سیاست‌های توسعه‌ای، با در نظر گرفتن رویکردها و ملاحظات محیط‌زیستی و اقتصادی‌ـ اجتماعی، به شمار می‌آید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیم‌زاده، عیسی؛ دانا رحیمی؛ افسانه احمدی (1390). «گردشگری ورزشی و مکان‌گزینی بهینة فضایی‌ـ مکانی آن با تأکید بر استفاده از تابش خورشید (مطالعة موردی: کوه‌های پرآوـ بیستون کرمانشاه)»، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، س 2، ش 7، صص 116 ـ 126.
احمدی میرقائدی، فضل‌الله؛ مرجان محمدزاده؛ عبدالرسول سلمان ماهینی؛ حامد میرکریمی (1397). «ارزیابی جاذبه‌های گردشگری حوضة آبخیز قره‌سو بر اساس میزان تأثیرپذیری و تأثیرگذاری شاخص‌های محیط‌ زیستی»، آمایش سرزمین، د 10، ش 2، صص 295 ـ 313.
اسمعیلی، فضل‌الله؛ مهدی خداداد (1393). «ظرفیت‌سنجی توسعة اکوتوریسم در روستاهای کوهستانی با کاربرد GIS (مطالعة موردی: روستای زیارت شهرستان گرگان)»، کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه‌ریزی، د 5، ش 4، صص 69 ـ 90.
آخوندی، لیلا؛ افشین دانه‌کار (1391). «مخاطرات طبیعت‌گردی کوهستان»، اولین همایش ملی حفاظت و برنامه‌ریزی محیط زیست، همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان.
آخوندی، لیلا؛ افشین دانه‌کار؛ رضا ارجمندی؛ حسین شعبان‌علی فمی (1394). «مکان‌یابی پهنه‌های مناسب برای گردشگری ورزشی در کوهستان (مطالعة موردی: جادة‌ کرج‌ـ چالوس)»، منابع طبیعی ایران، د 68، ش 3، صص 331 ـ 334.
پرهیزکار، اکبر؛ عطا غفاری گیلانده (1385). سامانة اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری، تهران، سمت.
جلیلوند، جمشید؛ رضا جلیلوند (1392). «بررسی نقش گردشگری ورزشی در توسعة گردشگری شهر چابهار»، اولین همایش ملی مدیریت گردشگری، طبیعت‌گردی و جغرافیا، همدان.
رحیم‌زاده، زهرا؛ فرشته لطفی (1393). «امکان‌سنجی توسعة گردشگری ورزشی در کوه بیستون (با تأکید بر پتانسیل‌های ورزش کوهستان)»، دومین همایش ملی پژوهش‌های کاربردی در جغرافیا و گردشگری.
رضایی، ناصر؛ لیلا علی‌مردان (1398). «جایگاه فضاهای ورزشی در توسعة گردشگری شهرستان نهاوند (مطالعة موردی: مجموعة ورزشی علی‌مرادیان»، گردشگری شهری، د 6، ش 4، صص 145 ـ 156.
رمضانی، بهمن؛ پریسا فروغی (1388). «شناخت پتانسیل اقلیمی توریسم ورزشی در نوار ساحلی انزلی»، جغرافیا و مطالعات محیطی، س 1، ش 2، صص 87 ـ 91.
رنجبر، محسن (1388). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی و مدیریت اکوتوریسم، تهران، آییژ.
زیتونلی، عبدالحمید؛ حبیب هنری؛ ابوالفضل فراهانی (1390). «شناسایی توانمندی‌های گردشگری ورزشی استان گلستان»، پژوهش‌های مدیریت ورزشی و علوم حرکتی، س 1، ش 1، صص 71 ـ 83.
سازمان ایران‌گردی و جهان‌گردی (1380). خلاصة عملکرد برنامة ملی گردشگری کشور، تهران.
صیدایی، اسکندر؛ سمیه حسینی (1396). «ارزیابی، ظرفیت‌سنجی، و پهنه‌بندی مناطق مستعد گردشگری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعة موردی: استان اصفهان)»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، د 49، ش 1، صص 81 ـ 94.
عاشری، امام‌علی (1394). «ارزیابی توان طبیعی توسعة گردشگری ورزش‌های زمستانة مناطق روستایی حوضة آب‌ریز زاب با استفاده از GIS و MCDM»، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، د 15، ش 39، صص 75 ـ 91.
فتوحی، صمد؛ اکبر زهرایی؛ الهام شکور (1391). «مکان‌یابی مناطق مستعد جهت ورزش کوهنوردی (با استفاده از تابش خورشید) (مطالعة موردی: کوه نخودچال استان کرمانشاه)»، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، د 2، ش 6، صص 105 ـ 118.
فرج‌زادة اصل، منوچهر؛ رفیق کریم‌پناه (1387). «تحلیل پهنه‌های مناسب توسعة اکوتوریسم در استان کردستان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی»، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، د 40، ش 65، صص 23 ـ 50.
فکری‌زاد، نازنین؛ لیلا وثوقی‌‌ (1395). «اولویت‌بندی‌ ‌پهنه‌های ‌مناسب‌ توسعة ‌اکوتوریسم ‌در ‌شهرستان ‌تالش ‌با‌‌GIS  و‌AHP »، برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، س 6، ش 4، صص 101 ـ 124.
فلاحی، احمد؛ احسان حسنی؛ مهدی کروبی (1392). «بررسی جاذبه‌های طبیعی مؤثر بر توسعة گردشگری ورزشی استان کردستان»، مطالعات مدیریت ورزشی، د 5، ش 17، صص 159 ـ 174.
قدسی‌پور، حسن (1387). فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی، تهران، انتشارات دانشگاه امیرکبیر.
قنبری، یوسف؛ علی آقاامرایی؛ محسن شایان (1390). «ارزیابی تهدیدها و فرصت‌های عوامل راهبردی توسعة پایدار توریسم (نمونة موردی: شهرستان دورود)»، اندیشة جغرافیایی، 5( 10)، صص 1 ـ 33.
کشاورز، مهناز؛ مجتبی قدیری‌معصوم؛ اطهره عیاشی؛ حسین سرپرست (1395). «تحلیل راهبردهای توسعة گردشگری پایدار بر اساس مدل ماتریس داخل‌ـ خارجی و تحلیل استراتژیک سوات (مطالعة موردی: شهرستان خرم‌آباد)»، فضای جغرافیایی، س 16، ش 54، صص 21 ـ 46.
گل‌زاده، ملیحه؛ حجت‌الله بیرانوند؛ حمید بابلی مؤخر (1398). «ارزیابی توانمندی‌های ژئوتوریستی منطقة تنگ تکاب برای گردشگری ورزشی به روش پرالونگ»، فضای جغرافیایی، س 19، ش 68، صص 203 ـ 222.
گندم‌کار، امیر؛ فاطمه دانشور (1392). «امکان‌سنجی کوهپیمایی تفریحی‌ـ ورزشی در جهت توسعة گردشگری طبیعت‌محور استان اصفهان»، جغرافیا و مطالعات محیطی، د 2، ش 7، صص 49 ـ 62.
مخدوم، مجید (1390). شالودة آمایش سرزمین، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
معصومی جناقرد، عیسی؛ نازنین تبریزی؛ مهدی رمضان‌زاده لسبویی (1397). «امکان‌سنجی توسعة گردشگری ورزشی در اردبیل (مورد مطالعه: پیست اسکی آلوارس)»، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، د 22، ش 4، صص 27 ـ 54.
موسوی، حجت؛ نجمه نظری؛ یونس غلامی (1397). «تحلیل مکانی و قابلیت‌سنجی پهنه‌های مستعد توسعة گردشگری در شهرستان فسا»، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، س 29، ش 4، صص 145 ـ 168.
References
Abbasi, A., Moeinfard, M., Khabiri, M., & Shooshinasab, P. (2014). “Marketing mix in Iran sport tourism industry”, International Journal of Sport Studies, 4 (11), pp. 1336-1344.
Aghdaei, S. F. A., Barzoki, A. S., & Samani, L. G. (2014). “Investigating the Effective Factors of Attracting Foreign Tourists (Case Study: Isfahan City)”, International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 4 (7), pp. 271-284.
Ahmadi-Mirghaed, F. A., Mohammadzadeh, M., Salman Mahiny, A., & Mirkarimi, H. (2019). “Assessing Tourism Attractions of Gharahsoo Watershed Based on the Impact and Effectiveness of Environmental Criteria”, Town and Country Planning, 10 (2), pp. 295-313. (in Persian)
Ahmadi, M., Asgari, S., & Ghanavati, E. (2015). “Land capability evaluation for ecotourism development in Ilam province”, Boletim de Ciências Geodésicas, 21 (1), pp. 107-125. (in Persian)
Akhoondi, L. & Danehkar, A. (2012). “Risks of Mountain Nature Tourism”, First National Conference on Environmental Protection and Planning, Hamadan, Islamic Azad University. (in Persian)
Akhoondi, L., Danehkar, A., Arjmandi, R., & Shabanali Fami, H. (2015). “Site Selection Appropriate Zones for Sport Tourism in Mountain Areas A Case Study: Karaj-Chalous Road”, Natural Resources, 68 (3), pp. 331-334. (in Persian)
Asheri, E. A. (2016). “Evaluate the natural capacity of winter sports tourism development in rural areas Zab basin using MCDM”, Applied researches in Geographical Sciences, 15 (39), pp. 75-91.
Ashiekh, A. Y. (2013). “The study of tourism attractions factors in Jebel Al-Soda using GIS Technology: Case study Aseer Region of the Kingdom of Saudi Arabia”, Geosci Geomatics, 1 (1), pp. 43-53.
Asmamaw, D. & Gidey, E. (2018). “Identification of Potential Eco-tourism Site Suitability Using AHP and GIS, A Case of Hugumburda Forest and its Surrounding Areas, Ethiopia”, Adv Envi Was Mana Rec, 1 (1), pp. 1-4.
Bunruamkaew, K. & Murayama, Y. (2011). “Site Suitability Evaluation for Ecotourism Using GIS and AHP: a Case Study of Surat Thani province”, Procedia Social and Behavioral Sciences, 21, pp. 269-278.
Cetin, M. & Sevik, H. (2016). “Assessing potential areas of ecotourism through a case study in Ilgaz Mountain National Park”, Tourism-from empirical research towards practical application, pp. 81-110.
Çetinkaya, C., Kabak, M., Erbaş, M., & Özceylan, E. (2018). “Evaluation of ecotourism sites: a GIS-based multi-criteria decision analysis”, Kybernetes, 47 (8), pp. 1664-1686.
Dawa, D. & Geneletti, D. (2007). Environmental impact of trekking in Trans-Himalayan ecosystems–a study of a highly visited trail in Ladakh.
Eastman, R. J. (2003). Idrisi for Windows User Guide, New York, Clark University.
Ebrahimzadeh, I., Rahimi, D., & Ahmadi, A. (2011). “Sport tourism and its optimal spatial-spatial location with emphasis on the use of sunlight (Case study of Paravo Mountains- Biston, Kermanshah)”, Journal of Urban Research and Planning, 2 (7), pp. 126-116. (in Persian)
Esmaili, F. & Khodadad, M. (2014). “Capacity assessment of ecotourism development in mountain villages using GIS (Case study: Ziarat village of Gorgan city)”, Journal of Geographic Information System Application and Remote Sensing in Planning, 5 (4), pp. 69-90. (in Persian)
FaladeObalade, T. A. & Dubey, S. (2014). “Managing Tourism as a source of Revenue and Foreign direct investment inflow in a developing Country: The Jordanian Experience”, International journal of academic research in economics and management sciences, 3 (3), pp. 16-42.
Fallahi, A., Hassani, E., & Karroubi, M. (2013). “The Study of Natural Attractions Affecting the Development of Sports Tourism in Kurdistan Province”, Journal of Sports Management Studies, 5 (17), pp. 174-159. (in Persian)
Faraj Zadeh, M. & Karim Panah, R. (2008). “Analysis zones for ecotourism development in Kurdistan province using GIS”, Geographical research, Natural Geography Research, 40 (65), pp. 23-50. (in Persian)
Fekrizad, N. & Vossoughi, L. (2016). “Prioritization of Appropriate Areas for Developing Ecotourism in Talesh County, Using GIS & AHP”, Spatial Planing, 6 (4), pp. 101-124. (in Persian)
Fotouhi, S., Zahraei, A., & Shakoor, E. (2012). “Location finding areas to climbing sports, with emphasis on the use of solar radiation (Case study: Nokhod Chal mountain, Kermanshah province)”, Journal of Regional Planning, 2 (6), pp. 105-118. (in Persian)
Gandomakar, A. & Daneshvar, F. (2013). “Feasibility study of recreational-sports mountaineering for the development of nature-oriented tourism in Isfahan province”, Journal of Geography and Environmental Studies, 2 (7), pp. 49-62. (in Persian)
Ghafari Gilandeh, A., Dadazade Silabi, P., & Ghadimi, M. (2017). “Ranking tourism attractions based on potential to attract tourists by using numerical taxonomy model (case: City of Khoy)”, Journal of Urban Economics and Management, 5 (20), pp. 113-126.
Ghanbari, Y., Agha Amraei, A., & Shayan, M. (2011). “Assess the threats and opportunities of sustainable tourism development (Case study: Doroud city)”, Journal of Geographical Notion, 5 (10), pp. 1-33. (in Persian)
Godde, P., Sharma, P., Gurung, C., & Endicotty, M. (1999). “Community-based mountain tourism: Practices for linking conservation with enterprise”, in Synthesis of an Electronic Conference.
Golzadeh, M., Biranvand, H., & Baboli Moakhar, H. (2019). “Evaluation of geo tourism capabilities of Tang-e-Takab region for sports tourism by Pralong method”, Journal of Geographical Space, 19 (68), pp. 203-222. (in Persian)
Hana Mohd, Z. & Ujang, U. (2016). Integrating Multiple Criteria Evaluation and Ecotourism: a Review, Conference on Geomatic and Geospatial Technology, October, Kuala Lumpur, Malaysia.
Higham, J. & Hinch, T. (2002). “Tourism sport and seasons the challenge sand potential of overcoming seasonality in the sport and tourism sectors”, Tourism Management, 23 (2), pp. 175-185.
Iran Tourism Organization (2001). Summary of the performance of the National Tourism Program, Tehran. (in Persian)
Jalilvand, J. & Jalilvand, R. (2013). “Investigating the role of sports tourism in tourism development of Chabahar city”, The first national conference on tourism management, nature tourism and geography, Hamedan. (in Persian)
Keshavarz, M., Ghadiri Masoom, M., Ayashi, A., & Supervisor, H. (2016). “Analysis of sustainable tourism development strategies based on the internal-external matrix model and SWOT strategic analysis (Case study: Khorram Abad city)”, Journal of Geographical Space, 16 (54), pp. 21-46. (in Persian)
Makhdoom, M. (2005). Land Use Planning, Tehran, Tehran University Press. (in Persian)
Masoumi Janaghard, I., Tabrizi, N., & Ramezanzadeh Lesboui, M. (2019). “Feasibility of sports tourism development in Ardabil (Case study: Alvarez ski resort)”, Journal of Spatial Planning, 22 (4), pp. 27-54. (in Persian)
Mousavi, H., Nazari, N., & Gholami, Y. (2019). “Spatial Analysis and Capability Assessment of Tourism Susceptible Zones in Fasa County”, Geography and Environmental Planning, 29 (4), pp. 145-168. (in Persian)
Opricovic, S. & Tzeng, G. H. (2004). “Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS”, European Operational Research, 156 (2), pp. 445-455.
Pan, X., Yang, Z., Han, F., Lu, Y., & Liu, Q. (2019). “Evaluating potential areas for mountain wellness tourism: A case study of Ili, Xinjiang Province”, Sustainability, 11 (20), pp. 5668-5683.
Parhizkar, A. & Ghaffari Gilande, A. (2006). GIS and Multi Criteria Decision Analysis, Tehran, Samat Publications. (in Persian)
Qhodsipour, H. (2008). Analytic Hierarchy Process (AHP), Tehran, Amirkabir University of Technology Publications. (in Persian)
Rahimzadeh, Z. & Lotfi, F. (2014). “Feasibility study of developing sports tourism in Biston Mountain (with emphasis on mountain sports potentials)”, The Second National Conference on Applied Research in Geography and Tourism. (in Persian)
Ramzani, B. & Foroughi, P. (2009). “Recognizing the climatic potential of sports tourism in Anzali coastal strip”, Journal of Geography and Environmental Studies, 1 (2), pp. 87-91. (in Persian)
Ranjbar, M. (2009). Introduction to Ecotourism Planning and Management, Vol. 1, Tehran, Ayizh Publications. (in Persian)
Rezai, N. & Alimoradian, L. (2020). “The analysis of sport tourism role in Nahavand tourism development emphasizing on sport complexes (case study: Alimoradian Sport Complex)”, Urban Tourism, 6 (4), pp. 145-156. (in Persian)
Sahani, N. (2019). “Application of analytical hierarchy process and GIS for ecotourism potentiality mapping in Kullu District, India”, Environment, Development and Sustainability, pp. 1-25.
Seydaei, E. & Hosseini, S. (2017). “Zonation assessment for the areas suitable for tourism using GIS, Isfahan Province”, Human geography Research, 49 (1), pp. 81-94. (in Persian)
Sofronov, B. (2018). “The Development of the Travel and Tourism Industry in the World”, Annals of Spiru Haret University, Economic Series, 18 (4), pp. 123-137.
Taleghani, G. R. & Ghafary, A. (2014). “Providing a management model for the development of sports tourism”, Procedia–Social and Behavioral Sciences, 120, pp. 289-298.
Vias Martinez, J. & Ocana Ocana, C. (2014). “Multicriteria evaluation by GIS to determine trail hiking suitability in a natural park”, Boletin De La Association De Geografos Espanoles, (66), pp. 323-339.
Wang, T. C. & Chang, T. H. (2007). “Application of TOPSIS in evaluating initial training aircraft under a fuzzy environment”, Expert Systems with Applications, 33 (4), pp. 870-880.
Wunder, S. (2000). “Ecotourism and economic incentives- An empirical approach”, Ecological Economics, 32 (3), pp. 465-479.
Xiaobing, Y., Shun sheng, G., Jun, G., & Xiaorong. H. (2011). “Rank B2C e-commerce websites in e-alliance based on AHP and fuzzy TOPSIS”, Expert Systems with Applications, 38 (4), pp. 3550-3557.
Zeitonly, A., Honari, H., & Farahani, A. (2012). “Ientification of sports tourism capabilities of Golestan province”, Contemporary Studies on Sport Management, 1 (1), pp. 71-83. (in Persian)
Zucca, A., Sharifi, A. M., & Fabbri, A. G. (2008). “Application of spatial multi-criteria analysis to site selection for a local park in Bergamo Province, Italy”, Environmental Management, 88 (4), pp. 752-769.