تحلیل فضایی و سطح‌بندی مناطق پانزده‌گانة شهر اصفهان بر مبنای عدالت دسترسی به ‌حمل‌ونقل عمومی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس‌ارشد ‌برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

2 استادیار گروه شهرسازی، دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

در عصر فعلی عدالت و پیشرفت دو بال توسعة پایدار تلقی می‌شوند که هر یک بدون دیگری فاقد ارزش است. در این میان ‌حمل‌ونقل عمومی یکی از سیستم‌های مهم خدمات‌رسانی در شهرهاست که نقشی مهم در تحقق عدالت ایفا می‌کند و اهمیتی فوق‌العاده دارد. بر اساس این ضرورت، هدف از این تحقیق تحلیل و سطح‌بندی مناطق پانزده‌گانة کلان‌شهر اصفهان بر مبنای عدالت دسترسی به ‌حمل‌ونقل عمومی بود. جهت دستیابی به این هدف، اطلاعات مورد نیاز به روش اسنادی و میدانی (از نوع مشاهده و پرسش‌نامه) جمع‌آوری شد و از روش بهترین‌ـ بدترین و کوکوسو برای تحلیل داده‌ها استفاده شد. نتایج حاکی از آن بود که منطقة 1 و 3 بیشترین و مناطق 9 و 11 و 14 کمترین امکانات و تسهیلات ‌حمل‌ونقل عمومی را دارند. ضمن اینکه نیاز به ‌حمل‌ونقل عمومی به لحاظ کاربران در مناطق 8 و 10 بیشترین و در مناطق 2 و 9 و 11 کمترین حد خود را دارد. با ترکیب این دو مؤلفه نیز مشخص شد مناطق 1، 2، 3، 15 در قیاس با سایر مناطق از نسبت امکانات به کاربران بیشتری برخوردارند و مناطق 8، 10، 11، 14 در قیاس با سایر مناطق نسبت امکانات به کاربران کمتری دارند. در مابقی مناطق نسبت امکانات به کاربران حالت متعادل‌تری دارد. بنابراین، لازم است در ‌برنامه‌ریزی‌های آتی در زمینة ‌حمل‌ونقل عمومی به شکاف بین امکانات و نیاز کاربران توجه بیشتری شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


برنامة سوم توسعة شهر تهران (1398 ـ 1402). برنامة عملیاتی حوزة ‌حمل‌ونقل ترافیک تهران.
تقوایی، علی‌اکبر؛ محمدرضا بمانیان؛ محمدرضا پورجعفر؛ مهدی بهرام‌پور (1394). «میزان سنجش عدالت فضایی در چارچوب نظریة شهر عدالت‌محور، موردپژوهی: مناطق 22گانة شهرداری تهران»، مدیریت شهری، 14 (38)، صص 391 ـ 423.
حاتمی‌نژاد، حسین؛ یوسف اشرفی (1387). «دوچرخه و نقش آن در ‌حمل‌ونقل پایدار شهری، نمونة موردی: شهر بناب»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، ش 70، صص 45 ـ 63.
داداش‌پور، هاشم؛ بهرام علی‌زاده؛ فرامرز رستمی (1394). «تبیین چارچوب مفهومی عدالت فضایی در ‌برنامه‌ریزی شهری با محوریت مفهوم عدالت در مکتب اسلام»، نقش جهان ـ مطالعات نظری و فناوری‌های نوین معماری و شهرسازی، ش 1 ـ 5، صص 76 ـ 84.
دلایی‌میلان، ابراهیم؛ رضا خیرالدین (1396). «سنجش عدالت فضایی در بستر نظام ‌حمل‌ونقل عمومی با مدل تحلیل شبکه‌ای (موردپژوهی: مناطق 2، 3، 4، و 5 شهر تهران)»، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی (جعرافیای انسانی)، 9 (3)، صص 19 ـ 39.
رحیمی، کامران؛ امیر روحی؛ محمد کرمانشاه (1390). «واکاوی مفهوم عدالت در توسعه و بهره‌برداری از پروژه‌های حمل‌ونقل شهری»، گزارش 273، مدیریت مطالعات و برنامه‌ریزی امور حمل‌ونقل و ترافیک.
سعیدی رضوانی، هادی؛ فرشاد نوریان (1394). «شهرسازی عدالت‌محور، رهیافتی پیشرو در ‌برنامه‌ریزی شهری»، مطالعات شهری، ش 12، صص 47 ـ 58.
شتاب‌بوشهری، سید نادر؛ سید محمدرضا حسینی‌نسب؛ آرزو کاظمی (1394). «انتخاب پروژه‌های سرمایه‌گذاری ‌حمل‌ونقل با توجه به عدالت فضایی (مطالعة موردی: شبکة ‌حمل‌ونقل شهر اصفهان)»، مهندسی ‌حمل‌ونقل، س 6، ش 3، صص 455 ـ 462.
عراقی، مرتضی؛ امید حشمتی‌نیا؛ رامین قیاسی (1392). «ارزیابی شاخص‌های قابلیت استفاده و دسترسی در سیستم ‌حمل‌ونقل اتوبوسرانی، مطالعة موردی در شهر بیرجند»، سیزدهمین کنفرانس بین‌المللی مهندسی ‌حمل‌ونقل و ترافیک.
علوانی، سید مهدی؛ علی‌اصغر پورعزت (1382). «عدالت اجتماعی، شالودة توسعة پایدار»، کمال مدیریت، ش 2 و 3، صص 17 ـ 28.
غفاری، غلام‌رضا؛ رضا امیدی (1388). کیفیت زندگی شاخص توسعة اجتماعی، اندیشة مدرن جامعه.
لطفی، صدیقه؛ جابر صابری (1391). «ارزیابی کیفیت زندگی شهری با استفاده از روش تصمیم‌گیری چندمعیاره (مطالعة موردی: نواحی شهر یاسوج)»، جغرافیا و مطالعات محیطی، 1 (4)، صص 45 ـ 59.
مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال‌های 1390 و 1395، سازمان برنامه و بودجه.
معاونت ‌برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات شهرداری اصفهان (1399). اطلس کلان‌شهر اصفهان.
مهندسین مشاور طرح هفتم (1388). «مطالعات جامع ‌حمل‌ونقل ترافیک شهر ارومیه، طراحی سامانة اتوبوسرانی»، گزارش شمارة 01-48-100.
References
Alvani, S.M. & Pourezat, A.A. (2003). “Social justice, the foundation of sustainable development”, Perfection of Management, No. 2 & 3, pp. 17-28. (in Persian)
Ashik, F. R., AlamMimMeher, S., & Neema, N. (2020). “Towards vertical spatial equity of urban facilities: An integration of spatial and aspatial accessibility”, Journal of Urban Management, Vol. 9, Issue 1, pp. 77-92.
Bills, T. S., Sall, E. A., & Joan, L., Walker (2012). “Activity-Based Travel Models and Transportation Equity Analysis”, Transportation Research Record, Journal of the Transportation Research Board, Vol. 2320, pp. 18–27.
Bok, J. & Kwon, Y. (2015). “Comparable Measures of Accessibility to Public Transport Using the General Transit Feed Specification”, Sustainability, Vol. 8, No. 224, pp. 1-13.
Consulting Engineers of the Tarhe haftom (2009). “Comprehensive studies of traffic transportation in Urmia, design of bus system”, Report, No. 01-48-100. (in Persian)
Dadashpoor, H., Alizadeh, B., & Rostami, F. (2015). “Determination of Conceptual Framework from Spatial Justice in Urban Planning with Focus on the Justice Concept in Islamic School”, Naqshejahan, 5 (1), pp. 75-84. (in Persian)
Deboosere Robbin, El-Geneidy Ahmed (2018). “Evaluating equity and accessibility to jobs by public transport across Canada”, Journal of Transport Geography, 73, pp. 54–63.
Deputy of Planning, Research and Information Technology of Isfahan Municipality (2020). Atlas of Isfahan metropolis. (in Persian)
Di Ciommo, F. & Shiftan, Y. (2017). “Transport equity analysis”, Transport Reviews, Vol. 37, Issue 2, pp. 139-151.
EUROPEAN CONFERENCE OF MINISTERS OF TRANSPORT (ECMT) (2006). Improving Transport Accessibility for All.
Hataminejad, H. & Ashrafi, Y. (2010). “The Role of the Bicycle in Urban Sustainable Transportation”, Human Geography Research, 42 (70), pp. 45-63. (in Persian)
Guo, Y., Chen, Zh., Stuart, A., Xiaopeng, L., & Zhang, Y. (2020). “A systematic overview of transportation equity in terms of accessibility, traffic emissions, and safety outcomes: From conventional to emerging technologies”, Transportation Research Interdisciplinary Perspectives, Vol. 4, pp. 1-14.
Iraqi, M., Heshmatinia, O., & Qiyasi, R. (2013). “Evaluation of usability and accessibility indicators in the bus transportation system A case study in Birjand”, 13th International Conference on Transportation and Traffic Engineering. (in Persian)
Jones, H. (2009). Equity in developmentWhy it is important and how to achieve it.
Kahn, M. E., Glaeser, E. L., & Rappaport, J. (2008). “Why do the poor live in cities? The role of public transportation”, Journal of Urban Economics, Vol. 63, No. 1, pp. 1–24.
Kansara, P. (2018). “Theories of Justice and Constitution of India”, International Journal of Law and Legal Jurisprudence Studies: ISSN: 2348-8212, Vol. 2, Issue 4, pp. 1-11.
Kheiroddin, R. & Dalaee Milan, E. (2017). “Assessing Spatial Justice in the Context of Public Transportation System with Network Analysis Model (Case Study: Districts 2, 3, 4 and 5 of Tehran”, Quarterly of New Attitudes in Human Geography Geography, Vol. 9, No. 3, pp. 19-39. (in Persian)
Lethbridge, J. (2008). Public transport.
Linovski Orly, Marshall Baker Dwayne, Manaugh Kevin (2018). “Equity in practice? Evaluations of equity in planning for bus rapid”, Transportation Research, Part A, pp. 75–87.
Litman, T. (2019). Evaluating Transportation Equity, Victoria: Transport Policy Institute, Website:www.vtpi.org
Manaugh, K. (2013). Incorporating issues of social justice and equity into transportation planning and policy, A thesis submitted to McGill University in partial fulfillment of the requirements of the degree of PhD in Urban Planning, School of Urban Planning, McGill University.
McCahill, C. &  Ebeling, M. (2015). Tools for measuring accessibility in an equity framework, Congress for the New Urbanism 23rd Annual Meeting Dallas, Texas, pp. 1-10.
Mishraam, S., Welch, T. F., & KJha, M. (2012). “Performance indicators for public transit connectivity in multi-modal transportation networks”, Transportation Research, Part A, Vol. 46, No. 7, pp. 1066–1085.
Nazari-Adli, S., Chowdhury, S., & Shiftan, Y. (2019). “Justice in public transport systems: A comparative study of Auckland, Brisbane, Perth and Vancouver”, Cities, Vol. 90, pp. 88-99.
Rahimi, K., Rouhi, A., & Kermanshah, M. (2011). Analysis of the concept of justice in the development and operation of urban transportation projects, Report 273, Studies and planning of transportation and traffic affairs Management. (in Persian)
Rock Sarah, Ahern Aoife, Caulfield Brian (2014). “Equity and Fairness in Transport Planning: The State of Play”, Conference, pp. 1-17.
Rodier, C., Dix, Brenda N., & Hunt, J. Douglas (2009). Equity analysis of land use and transportation plans using an integrated spatial model, Washington D.C. preprint for th 89th annual meeting of the transportation reaserch board.
Saeedi-Rezvani, H. & Noorian, F. (2014). “Just City planning and its position within social justice”, Motaleate Shahri, 3 (12), pp. 47-58. (in Persian)
Shetab Boushehri, S., Hosseininasab, S., & Kazemi, A. (2015). “Selection of Transportation Investment Projects in regard to Spatial Equity (Case Study: Isfahan Transportation Network)”, Quarterly Journal of Transportation Engineering, 6 (3), pp. 445-462. (in Persian)
Statistics Center of Iran, General Population and Housing Census of 2011 and 2016, Program and budget organization. (in Persian)
Taqvaee, A. A., Bemanian, M. R., Poor-Jafar, M. R., & Bahram-Poor, M. (2015) . “Assessment of spatial justice theory of justice Case: 22 districts of Tehran”, Urban Management, Vol. 14 (38), pp. 391-423. (in Persian)
Third development plan of Tehran (1398-1402). Operational plan of Tehran Transportation and Traffic. (in Persian)
Wee, G. P., Van & Geurs, Karst (2011). “Discussing Equity and Social Exclusion in Accessibility Evaluations”, European Journal of Transport and Infrastructure Research, 11 (4), pp. 350- 367.
World development report (2006). equity and development (English), World development report Washington, D.C.: World Bank Group.
Żakowska, L. & Puławska, S. (2014). “Equity in transportation: New approach in transport planning”, Transport Problems, Vol. 9, Issue 3, pp. 67-74.