بررسی پیامدهای مکانی‌ـ فضایی اجرای الگوی یکپارچة درون‌زای توسعة منطقه‌ای (موردپژوهی: طرح توسعة منطقه ‏ای سلسله (الشتر))

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

الگوی یکپارچة درون‏زای منطقه‏ای دارای پیامدهای مکانی‌ـ فضایی مطلوب و سبب‏ساز توسعة متوازن و متعادل منطقه‌ای در ابعاد مختلف است. با توجه به کاربردی بودن اهداف نوشتار حاضر، بررسی پیامدهای مکانی‌ـ فضایی برگرفته از الگوی یکپارچة درون‌زای توسعة منطقه‌ای مورد نظر این پژوهش است. با این توصیف سؤال راهبردی این است که الگوی یادشده چه آثار و پیامدهایی داشته است. برای پاسخ به سؤال پژوهش، از استراتژی قیاسی مبتنی بر روش‏شناسی کمّی ‏استفاده شد. در ‏این زمینه، جامعة آماری پژوهش شامل خبرگان و نخبگان علمی‌ـ اجرایی در استان لرستان (شهرستان سلسله) بود که با استفاده از شیوة سیستماتیک و مبتنی بر منطق نمونه‏گیری تعداد 30 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. روش گردآوری داده‌ها به صورت میدانی و با استفاده از ابزار پرسشنامه و همچنین ابزار تحلیل داده‏ها با استفاده از روش استنباطی مبتنی بر شاخص‏های برازش مدل اندازه‏گیری و مدل ساختاری و بهره‌گیری از نرم‌افزار smart PLS بود. نتایج پژوهش نشان داد شاخص‏های مدل اندازه‏گیری «الگوی یکپارچة درون‌زا» و «تحول فضایی» تأییدکنندة مدل اندازه‏گیری پژوهش است. در مدل ساختاری پژوهش، صحت رابطة بین متغیرهای ساختاری/ مکنون پژوهش بر اساس آمارة T-value مورد سنجش و صحت این رابطه مورد تأیید قرار گرفت. افزون بر این، مبتنی بر ضریب تعیین (R2) و معیار اندازة تأثیر شدت (F2) شدت و اثر رابطة بین متغیر «الگوی یکپارچة درون‌زا» و «تحول فضایی» تأیید شد. همچنین شاخص برازش کلی مدل (GOF) نشان می‏دهد مدل دارای برازش قوی است و داده‌ها تأییدکنندة مدل تجربی پژوهش‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. ابراهیم‌زاده، عیسی (1393). آمایش سرزمین و نقش آن در تبیین الگوی اسلامی‌ـ ایرانی پیشرفت، تهران، الگوی پیشرفت.

    آسایش، حسین (1381). اصول و روش‌های برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، چ 5، تهران، پیام نور.

    آید، دانیل تیلر؛ کارل ‌ای تیلر ( 1378). توسعة انسانی پایدار متکی بر جامعه، ترجمة ناصر بلیغ، تهران، انتشارات توسعة روستایی.

    بیدختی، امین؛ نوید شریفی (1391). «بررسی رابطة بین رونق گردشگری و سرمایة اجتماعی در مناطق ساحلی دریای خزر»، مطالعات مدیریت گردشگری، س 7، ش 17، ص 121 ـ 149.

    درویشی، هدایت؛ شیوا مرادی؛ تینا احترامی؛ عبدالرضا رکن‌الدین‌افتخاری (1400). «کاوش الگوی یکپارچة درون‌زای مردم‌نهاد در توسعة منطقه‌ای (مورد مطالعه: طرح توسعة منطقه‌ای سلسله (الشتر))»، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، در نوبت چاپ.

    دلالی اصفهانی، رحیم؛ نعمت‌الله اکبری؛ حجت ایزدخواستی؛ یاسر بلاغی اینالو (1395). «تأثیر پیشرفت کیفی تولیدات بر رشد اقتصادی ایران در یک الگوی رشد درون‌زا با تأکید بر ابداع در فرایند تولید»، اقتصاد و الگوسازی، س 16، ش 3، ص 1 ـ 24.

    رکن‌الدین‌افتخاری، عبدالرضا؛ سید علی بدری (1391). بنیان‌های نظریه‌ای الگوی توسعه‌ای روستای نمونه، گیلان، استانداری گیلان.

    زیاری، کرامت‌الله (1383). مکتب‌ها، نظریه‌ها، و مدل‌های برنامه و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، یزد، دانشگاه یزد.

    زیاری، کرامت‌الله؛ علی‌رضا محمدی (1394). «تحلیلی از ویژگی‌های مدیریت توسعة منطقه‌ای در ایران طی دوره‌های قبل و بعد از انقلاب اسلامی (از 1286 تا 1394)»، مجلس و راهبرد، س 22، ش 84، ص 73 ـ 98.

    سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (1393). پارادایم‌های نوین توسعة روستایی‌ـ سیاست‌ها و حکمروایی، ترجمة محمدرضا رضوانی و حمیدرضا باغیانی و سارا جعفری، اصفهان، دارخوین.

    شریف‌زادگان، محمدحسین؛ اصغر خوانین‌زاده؛ حمید فتحی؛ بهزاد ملک‌پور اصل (1392). «به‌کارگیری رویکرد شبکة هم‌پیوندی در سطح‌بندی فضاهای سکونتگاهی استان قم برای بهبود برنامه‌ریزی و آمایش منطقه»، آمایش سرزمین، د 5، ش 2، ص 211 ـ 240.

    شیخی، محمد (1380). «برنامه‌ریزی منطقه‌ای در ایران (1360 ـ 1380)، ضرورت‌ها، گرایش‌ها، و چالش‌ها»، مدیریت شهری، د 2، ش 6، ص 18 ـ 30.

    شیرازیان، احمد (1375). «ساماندهی سکونتگاه‌های روستایی از مفهوم تا مصداق»، مجموعه مقالات سمینار ساماندهی روستاهای پراکنده، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، همدان.

    صرافی، مظفر (1379). «مبانی برنامه‌ریزی توسعة منطقه‌ای»، تهران، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.

    فرجی‌راد، خدر؛ غلام‌رضا کاظمیان (1391). توسعة محلی و منطقه‌ای از منظر رویکرد نهادی، تهران، جهاد دانشگاهی.

    کلانتری، خلیل (1380). برنامه‌ریزی و توسعة منطقه‌ای (تئوری‌ها و تکنیک‌ها)، تهران، خوش‌بین و انوار دانش.

    کمیسیون رشد و توسعه (1388). استراتژی‌های رشد و توسعة پایدار، ترجمة محمدرضا مهدی‌زاده، تهران، مطالعات بین‌المللی انرژی.

    معصومی اشکوری، حسن (1390). اصول و مبانی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، تهران، پیام.

    منزوی، مهشید؛ اسماعیل دلیر (1389). اصول توسعه و عمران منطقه‌ای، تهران، جهاد دانشگاهی.

    مهدوی، مسعود؛ حسین کریم‌زاده (1385). «پهنه‌بندی بخش مرکزی شهرستان ورزقان برای مکان‌یابی مراکز خدمات روستایی با استفاده از GIS»، پژوهش‌های جغرافیایی، ش 55، ص 202 ـ 224.

    نظریان، اصغر (1377). جغرافیای شهری ایران، تهران، دانشگاه پیام نور.

    هنسن، نایلز؛ بنجامین هیگنیز؛ دانلد ساوی (1376). سیاست‌گذاری منطقه‌ای در جهانی در حال دگرگونی، ترجمة گروه مترجمان، تهران، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.

    یاسوری، مجید؛ سیده فاطمه امامی؛ مریم سجودی (1395). «عدالت فضایی بهره‌‌مندی از امکانات و خدمات در سکونتگاه‌های روستایی دهستان‌های استان گیلان»، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، س 16، ش 41، ص 7 ـ 28.

    الیوت، جنیفر. آ (1378). مقدمه‌ای بر توسعة پایدار در کشورهای در حال توسعه، ترجمة عبدالرضا رکن‌الدین‌افتخاری و حسن رحیمی، تهران، مؤسسة توسعة روستایی ایران.

    Bachtler, J. (2001). Where Is Regional Policy Going? Changing Concepts of Regional Policy, European Policies Research Center, Univercity of Strathclyde, Glasgov, Englend.

    Carlo Palermo, P. & Ponzini, D. (2010). Spatial Planning and Urban Development, London New York, Springer.

    Davidoff & Riner. T. (1962). “A Choice Theory of Planning”, Journal of The American Institute of Planning, Vol. 28 (may).

    1. Dawkins, C. (2003). “Regional Development Theory: Conceptual Foundations, Classic Works, and Recent Developments”, Journal of Planning Literature، pp. 130-172.

    Kao, J. & Lin, H. (1996). “Multifactor Spatial analysis for landfill siting”, Journal of Environmental Engineering, 122(10), pp. 902-908.

    Karlsson, C. & Johansson, B. (2006). Regional Development and Knowledge, CESIS, Electronic Working Paper Series, pp. 1-48.

    Pavičić Kaselj, A. (2012). Cohesion and coherence of strategic development plans in Istria County, SEENET Programme: A trans-local network for the cooperation between Italy and South East Europe, Horizontal Action C – Research.

    Pike, A., Rodríguez-Pose, A., & Tomaney, J. (2017). Local and regional development, Routledge.‏

    Plummer, P., Tonts, M., & Martinus, K. (2014). “Endogenous Growth, Local Competitiveness and Regional Development: Western Australia’s Regional Cities, 2001-2011”, Journal of Economic and Social Policy, Vol. 16, Issue 1, pp. 1-31. http://epubs.scu.edu.au/jesp

    Romer, P.M. (1986). “Increasing Returns and Long-Run Growth”, Journal of Political Economy, 94, pp. 1002–37.

    Romer, P.M. (1990). “Endogenous Technological Change”, Journal of Political Economy.71، pp94-102.

    Shucksmith, M.V. )2000). Endogenous development socialcapita landsocial inclusion: perspectives from LEADER in the UK, Socialogia Ruralis.

    Sirb, Nicoleta Mateoc, Gavrilescu, Camelia, Gosa, Vasile (2009). The importance of regions in the regional development policy of the european union, RePEc, pp. 62-78.

    Tamas, F. (2010). “Regional Development – Rural Employment Opportunities, Perspectives of Innovations”, Economics and Business, Vol. 5, Issue 2. www.pieb.cz

    Vasilevska, L. & Vasić, M. (2009). Strategic planning as a regional development policy mechanism: European context SPATIUM International Review No. 21, December 2009, pp. 19-26.

    World Customs Organization (2014). Integrity Development Guide.

    Yang, J. & Lee, H. (1997). “An AHP decision model for facility location selection”, Facilities, Vol. 15, No. 9/10, pp. 236-254.