تحلیل تغییرات خط ساحلی کرانة غربی دریای خزر در قالب سلول‏های ساحلی (تالش تا انزلی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدة علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

پژوهش‌های دیرینه‌شناسی مؤید افت‌وخیز تراز آبی دریای خزر در قالب ارقام متفاوت تا چندده متر است. سواحل دریای خزر دارای توپوگرافی و کاربری اراضی متفاوت از جمله اراضی پست مرتبط با مصب رودخانه‌ها، خورها، یا پیشرفتگی‌های آب دریا در خشکی و سواحل نسبتاً بلندتر ماسه‌ای و شنی است. عموماً شیب پس‌کرانه بسیار اندک است. این عوامل شرایط مساعدی را برای غرقاب شدن زمین‌ها در زمان افزایش سطح تراز آب دریا یا بالا آمدن سطح پیزومتری آبخوان‌های ساحلی فراهم می‌کند. در این پژوهش با استفاده از تحلیل زمانی‌ـ مکانی به بررسی تغییرات خطوط ساحلی تالش تا انزلی در طول 45 سال در قالب سلول‏های ساحلی پرداخته شده است. برای این منظور با استفاده از نرم‌افزارهای Arc GIS خطوط ساحلی سال‏های 1975 و 1997 و 2020 و سپس با استفاده از نرم‌افزار DSAS میزان تغییرات خط ساحلی استخراج شدند. نتیجة پژوهش حاکی از آن است که تغییرات خط ساحلی در محدودة تحت بررسی کاملاً تحت تأثیر تغییرات سطح آب دریای خزر قرار داشته است؛ طوری که 77 درصد از خط ساحلی دچار پَس‌روی بیش از 30 متر شده است. در این میان فعالیت‌های انسانی نیز تا حدودی مانعِ ناپایداری خط ساحلی در اثر تغییرات سطح آب دریای خزر شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


افشاری‌آزاد، محمدرضا و پورکی، هاله (1391). طبقه‌بندی و تحلیل پدیده‌های ژئومورفیکی سواحل غربی خزر با رویکردی به نوسانات سطح آب دریا. جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای، شماره 19، 177 ـ 194.
برد، اریک (1381)، ترجمه: یمانی، مجتبی و محمدنژاد، وحید  (1392). ژئومورفولوژی ساحلی. مؤسسة انتشارات دانشگاه تهران، . چ 2.
حسین‏زاده، محمدمهدی؛ متولی، صدرالدین؛ درفشی، خه‏بات و خاک‌پور، ایمان (1395). پهنه‌بندی پایداری منطقة ساحلی محمودآباد از طریق شاخص آسیب‌پذیری سواحل (CVI). مخاطرات محیط طبیعی، سال 5، شمارة 9، صص 38-21.
درفشی، خه‏بات؛ نظرعلی، مصطفی و جندقی علایی، مجید (1395). تعیین سلول‌های رسوبی ساحلی در سواحل جنوبی دریای خزر. چهارمین همایش ملی انجمن ایرانی ژئومورفولوژی. دانشکدة جغرافیا. دانشگاه تهران.
سعید صبایی، مریم؛ دانه‌کار، افشین و درویش‌صفت، علی‌اصغر (1390). بازبینی حریم قانونی سواحل دریای خزر به سبب تغییرات تراز آب دریا (منطقة نمونه: گیلان). آمایش سرزمین، سال 3، شمارة 4، 136 ـ 115.
شایان، سیاوش؛ داداش‌زاده، زهرا؛ لک، راضیه و شریفی‌کیا، محمد (1399). تحلیل مورفودینامیک ساحلی با هدف تعیین مرز سلول‌های رسوبی (مطالعة موردی: استان هرمزگان). پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال 9، شمارة 2، 20-1.
شریفی‌کیا، محمد؛ شایان، سیاوش و ولی، مایسا (1396). تعیین تغییرات دینامیک خط ساحل بخش شرقی دریای خزر به کمک داده‌های چندمنظوره/ چندسنجنده. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دورة 21، شمارة 4، 137-122.
علایی طالقانی، محمود (1386). ژئومورفولوژی ایران، نشر قومس. چ 4.
قانقرمه، عبدالعظیم (۱۳۷۸). آب‌گرفتگی سواحل جنوبی دریای خزر. مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر.
علی­زاده، حامد (1384). مقدمه ای بر ویژگی­های دریای خزر، گیسوم، چ1.
منوری، مسعود (1369). بررسی اکولوژیک تالاب انزلی. گیلکان. چ 1.
نگهبان، سعید؛ باقری، کیوان؛ حیدری، سوسن و گروسی، لیلا (1396). بررسی و پایش تغییرات خط ساحلی دریای عمان در منطقة جاسک. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال 6، شمارة 1، 136 ـ 119.
Abdrabo, M.A., Abdelwahab, R.G., & Hassaan, M.A. (2022). Urban dynamics and potential vulnerability of coastal urban areas to sea level rise in the southeastern Levantine Basin, Urban Climate, Vol. 44, 101212
Afshariazad, M. & Pouraki, H. (2012). Classification and analysis of geomorphic phenomena of the western shores of the Caspian Sea with an approach to sea level fluctuations, Journal of geography and regional development, No. 19, 177-194. (in Persian)
Ahmed, M.A., Sridharan, B., Saha, N., Sannasiraj, S.A., & Kuiry, S.N. (2022). Assessment of coastal vulnerability for extreme events, International Journal of Disaster Risk Reduction, Vol. 82, 103341.
Alaee Taleghani, M. (2007). Geomorphology of Iran. fourth edition. Ghoomes Publishing company Ltd. (in Persian)
Alizadeh, Hamed (2005). An introduction to the characteristics of the Caspian Sea, Gisum, ch.1. (in Persian)
Berre, I.L., Meur-Ferec, C., Cuq, V., Guillou, E., Lami, T., Dantec, N.L., Letortu, P., Lummert, C., Philippe, M., Rouan, M., Nous, C., & Henaff, A. (2022). Systemic vulnerability of coastal territories to erosion and marine flooding: A conceptual and methodological approach applied to Brittany (France), international journal of disaster risk reduction, Vol. 78, 103122.
Bird, E. (2002), Yamani, M. & Mohammadnegad, V. (2013). Coastal Geomorphology. 2nd edition. Tehran University Publications. (in Persian)
Blodget, H.W., Taylor, P.T., & Roark, J.H. (1991). Shoreline Changes along the Rosetta-Nile Promontory: Monitoring with Satellite Observations, Marine Geology, v. 99, 67-77.
Bombino, G., Barbaro, G., D'Agostino, D., Denisi, P., Foti, G., Labate, A., & Zimbone, S.M. (2022). Shoreline change and coastal erosion: The role of check dams. First indications from a case study in Calabria. southern Italy. CATENA. Vol. 217. 106494.
Boufekane, A., Maizi, D., Madene, E., Busico, G., & Zghibi. A. (2022). Hybridization of GALDIT method to assess actual and future coastal vulnerability to seawater intrusion, Journal of Environmental Management, Vol. 318, 115580.
Cai, F., Cao, C., Qi, H., Su, X., Lei, G., Liu, J., Zhao, S., Liu, G., & Zhu, K. (2022). Rapid migration of mainland China's coastal erosion vulnerability due to anthropogenic changes, Journal of Environmental Management, Vol. 319, 115632.
Chu, Z.X., Sun, X.G., Zhai, S.K., & Xu, K.H. (2006). Changing Patter of Accretion/ Erosion of the Modern Yellow River (Huanghe) sub aerial delta, China: Based on Remote Sensing Images, International Journal of Marine Geology, Geochemistry and Geophysics, v. 227, 13-30.
Clare, M.C.A., Piggott, M.D., & Cotter, C.J. (2022). Assessing erosion and flood risk in the coastal zone through the application of multilevel Monte Carlo methods, Coastal Engineering, Vol. 174, 104118.
Derafshi, Kh., Nazarali, M., & Jandaghialaei, M. (2016). Determining coastal sedimentary cells in the southern shores of the Caspian Sea. The fourth national conference of the Iranian Association of Geomorphology. Faculty of Geography. University of Tehran. (in Persian)
Di, K., Ruijing, M., Jue, W., & Ron, L. (2004). Coastal mapping and change diction using high resolution IKONOS satellite imagery. http://shoreline.eng.ohio-state.edu/research/diggov/DigiGov.html
El-Sayed El-Mahdy, M., Saber, A., Moursy, F.E., Sharaky, A., & Saleh, N. (2022). Coastal erosion risk assessment and applied mitigation measures at Ezbet Elborg village, Egyptian delta, Ain Shams Engineering Journal, Vol. 13, Issue 3, 101621.
Ghanghorme, A. (1999). Flooding of the southern shores of the Caspian Sea. National Center for Caspian Sea Studies and Research. (in Persian)
Hamid, A.I.A., Din, A.H.M., Abdullah, N.M., Yusof, N., Hamid, M.R.A., & Shah, A.M. (2021). Exploring space geodetic technology for physical coastal vulnerability index and management strategies: A review, Ocean & Coastal Management, Vol. 214, 105916.
Hoseinzadeh, M.M., Motevalli, S., Derafshi, K., & Khakpoor, I. (2016). Zoning of Lands Stability and Instability in Coastal Area using Coastal Vulnerability Index (CVI), Case Study: Mahmoudabad Province, Journal of Natural Environmental Hazards, Vol. 5, Issue 9 , 21-38. (in Persian)
Hossain, S.A., Mondal, I., Thakur, S., & Al-Quraishi, M.F. (2022). Coastal vulnerability assessment of India's Purba Medinipur-Balasore coastal stretch: A comparative study using empirical models, International Journal of Disaster Risk Reduction, Vol. 77, 103065.
Jayson-Quashigah, P.N., Appeaning Addo, K., & Sosthenes Kodzo, K. (2013). Medium resolution satellite imagery as a tool for monitoring shoreline change, Case study of the eastern coast of Ghana, Journal of Coastal Research, Special Issue No. 65, 511-516.
Kakroodi, A.A., Kroonenberg, S.B., Goorabi, A., & Yamani, M. (2014). Shoreline response to rapid 20th century sea-level change along the Iranian Caspian coast, Journal of Coastal Research, 30(6), 1243-1250.
Kovaleva, O., Sergeev, A., & Ryabchuk, D. (2022). Coastal vulnerability index as a tool for current state assessment and anthropogenic activity planning for the Eastern Gulf of Finland coastal zone (the Baltic Sea), Applied Geography, Vol. 143, 102710.
Li, F., van Gelder, P.H.A.J.M., Vrijling, J.K., Callaghan, D.P., Jongejan, R.B., & Ranasinghe, R. (2014). Probabilistic estimation of coastal dune erosion and recession by statistical simulation of storm events, Applied Ocean Research, Vol. 47, 53-62.
Monavari, M. (1990). Ecological investigation of Anzali lagoon. Gilakan publication. (in Persian)
Narra, P., Coelho, C., & Sancho, F. (2019). Multicriteria GIS-based estimation of coastal erosion risk: Implementation to Aveiro sandy coast, Portugal, Ocean & Coastal Management, Vol. 178, 104845.
Nativí-Merchán, S., Caiza-Quinga, R., Saltos-Andrade, I., Martillo-Bustamante, C., Andrade-García, G., Quiñonez, M., Cervantes, E., & Cedeño, J. (2021). Coastal erosion assessment using remote sensing and computational numerical model. Case of study: Libertador Bolivar, Ecuador, Ocean & Coastal Management, Vol. 214, 105894.
Negahban, S., Bagheri, K., Heydari, S., & Garrousi, L. (2017). Investigating and monitoring the changes of the coastline of Oman Sea in Jask region, researches of Quantitative geomorphology, No. 1, 119–136. (in Persian)
Oo, Y.H., Silva, G.V.D., Zhang, H., Strauss, D., & Tomlinson, R. (2022). Estimation of beach erosion using Joint Probability analysis with a morphological model, Ocean Engineering, Vol. 264, 112560.
Queiroz, H.A.D.A., Gonçalves, R.M., & Mishra, M. (2022). Characterizing global satellite-based indicators for coastal vulnerability to erosion management as exemplified by a regional level analysis from Northeast Brazil, Science of The Total Environment, Vol. 817, 152849.
Rehman, S., Jahangir, S., & Azhoni, A. (2022). GIS based coastal vulnerability assessment and adaptation barriers to coastal regulations in Dakshina Kannada district, India, Regional Studies in Marine Science, Vol. 55, 102509.
Saeidsabaei, M., Danekar, A., & Darvishsefat, A. (2011). Reviewing the legal boundaries of the Caspian Sea coast due to sea level changes Sample area: Gilan, Land preparation magazine, No. 4, 115–136. (in Persian)
Sharifikia, M., Shayan, S., & Vali, M. (2018). Determining the dynamic changes of the coastline of the eastern part of the Caspian Sea using multipurpose/multimeter data, The Journal of Spatial Planning, No. 4, 122-137. (in Persian)
Shayan, S., Dadashzadeh, Z., Lak, R., & Sharifikia, M. (2020). Analysis of coastal morphodynamics with the aim of determining the boundary of sedimentary cells (case study: Hormozgan province), researches of Quantitative geomorphology, No. 2.1-20. (in Persian)
Thirumurthy, S., Jayanthi, M., Samynathan, M., Duraisamy, M., Kabiraj, S., & Anbazhahan, N. (2022). Multi-criteria coastal environmental vulnerability assessment using analytic hierarchy process based uncertainty analysis integrated into GIS, Journal of Environmental Management, Vol. 313, 114941.
Whitehouse, R., Balson, P., Beech, N., Brampton, A., Blott, S., Burningham, H., Cooper, N., French, J., Guthrie, G., Hanson, S., Nicholls, R., Pearson, S., Pye, K., Rossington, K., Sutherland, J., & Walkden, M. (2009). Characterization and prediction of larg-scale, long-term change of coastal geomorphologic behaviors: Final science report. R&D Project Record, BS32 4UD, Joint Defra/Environment Agency Flood and Coastal Erosion Risk Management R&D Programme.