گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده ادبیات، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران
10.22059/jtcp.2024.374018.670443
چکیده
امروزه تراکم بالای جمعیت ناشی از شهرنشینی، زیست پذیری شهرها را در ابعاد مختلفی؛ اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست‌محیطی در معرض خطر فروپاشی قرار داده است و در همین راستا مدیران و برنامه‌ریزان شهری به دنبال ارائه بهترین راهکارها جهت حل این مسئله هستند. بنابراین در تحقیق حاضر به دنبال تحلیل و ارزیابی یکی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر زیست پذیری شهرها( آلودگی هوا) در کلان‌شهر اراک هستیم. داده‌ها و اطلاعات موردنیاز بامطالعه اسناد، مراجعه به سازمان‌ها و به‌صورت پیمایشی(پرسشنامه) جمع‌آوری‌شده است. جامعه آماری تحقیق شهر اراک و نمونه آماری 384 نفر از شهروندان محلات شهر اراک هستند. جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از ابزار GIS و مدل رگرسیون وزنی جغرافیا(GWR) استفاده‌شده است. نتایج تحقیق نشان داد؛ شاخص‌های زیست پذیری در شهر اراک از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نیستند و از طرف دیگر به دلیل وجود کارخانه‌ها و شرکت‌های بزرگیِِ(پتروشیمی، هپکو، ایرالکو و...)، ترافیک سنگین، بافت قدیمی شهر در برخی محلات وضعیت شاخص‌های آلودگی هوا در شرایط نامطلوبی قرار دارد. به‌طوری‌که نتایج تحلیل فضایی مدل GWR نشان داد؛ که وضعیت زیست پذیری شهر اراک در ابعاد؛ اقتصادی، کالبدی، محیط‌زیست با توجه به آمارهR2 بالای 50 درصد از وضعیت شاخص‌های آلودگی هوا به‌مانند(PM2.5, PM10,SO2,CO2) متأثر می‌باشد و البته محلات بخش‌های شرقی، جنوب، جنوب غربی شهر اراک بیشتر تحت تأثیر این مسئله قرارگرفته‌اند. تنها شاخص اجتماعی با R2=48 و تقریباً متوسط دارای تأثیرپذیری کمتری(50 درصد) نسبت به سایر شاخص‌ها بوده است. همچنین نتایج تحلیل فضایی نشان می‌دهد؛ با فاصله‌گیری محلات شهری از منابع آلاینده وضعیت زیست پذیری شهری به حالت مطلوب نزدیک می‌شود.
