مکان‌یابی ‏پناهگاه‏ های چندمنظورۀ شهری مبتنی بر اصول پدافند غیر عامل (مطالعۀ موردی: منطقۀ 1 کلان‌شهر اهواز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار رشتة جغرافیا و برنامه ‏ریزی شهری، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ‏ریزی شهری، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

آسـیب‏پـذیری سکونتگاه‌های ﺷﻬﺮﻱ یکی ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﻨﻨﺪة ﺍﻣﻨﻴﺖ ﺷﻬﺮﻱ و پناهگاه یکی از مؤلفه‏های مهم افزایش ضریب ایمنی در سطح شهرها در مواجهه با مخاطرات است. در پژوهش حاضر، که به شیوة «توصیفی‌ـ تحلیلی» انجام شده، سعی شده مناسب‏ترین مکان جهت احداث پناهگاه شهری در منطقة 1 کلان‏شهر اهواز پیش‌بینی و هم‌سو با هدف اصلی این پژوهش تعیین شود. داده‏های نظری پژوهش به روش کتابخانه‏ای جمع‏آوری شد و پس از استخراج شاخص‏ها تحلیل مکانی هر شاخص‏ با استفاده از مدل تحلیل‏های نرم‏افزار GIS به دست آمد. تحلیل یافته‌ها نشان داد بهترین مکان‏ها برای ساخت پناهگاه شهری با توجه به الگوهای مشخص فازی مکان‏هایی نظیر نزدیک موزة هنرهای معاصر، در هم‌جواری کانون فرهنگی‌ـ تربیتی لاله‏ها، در امتداد سازمان جهاد کشاورزی خوزستان و بیمارستان پارس و بیمارستان شهید رجایی، نزدیک دبیرستان حضرت خدیجه و هنرستان هاجر، و ... است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسماعیلی شاهرخت، مسلم؛ علی‌اکبر تقوایی (1390). «ارزیابی آسیب‏پذیری شهر با رویکرد پدافند غیر عامل با استفاده از روش دلفی (نمونة موردی: شهر بیرجند)»، مدیریت شهری، ش 28، صص 93 ـ 110.
آمارنامة کلا‌ن‌شهر اهواز (1396). معاونت برنامه‏ریزی و توسعة انسانی، فصل دوم جمعیت، صص 25 ـ 48.
امان‏پور، سعید؛ مصطفی محمدی ده‌چشمه؛ علی‌رضا پرویزیان (1397). «ارزیابی الزامات پدافند غیر عامل در هم‌جواری صنایع (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر اهواز)»، جغرافیا و آمایش شهری‌ـ منطقه‏ای، ش 62، صص 217 ـ 244.
امان‏پور، سعید؛ مصطفی محمدی ده‌چشمه؛ مهدی علی‌زاده (1395). «ارزیابی آسیب‌پذیری زیرساخت‌های شهری کوهدشت با رویکرد پدافند غیر عامل»، آمایش سرزمین، ش 1، س 8، صص 133 ـ 154.
پرویزیان، علی‌رضا (1395). «ارزیابی الزامات پدافند غیر عامل در هم‌جواری صنایع (مطالعة موردی: کلان‌شهر اهواز)»، پایان‏نامة کارشناسی‌ارشد، رشتة جغرافیا و برنامه‏ریزی شهری، استاد راهنما: سعید امان‏پور، دانشگاه شهید چمران اهواز.
پرویزیان، علی‌رضا؛ سعید امان‌پور؛ هاجر احمدی؛ نازنین حاجی‏پور (1397). «آسیب‏شناسی پراکنش فضایی مدارس ابتدایی با استفاده از GIS (مطالعة موردی: منطقة 3 اهواز)»، پژوهش‏های بوم‏شناسی شهری، س 9، ش 2، پیاپی 18، صص 35 ـ 48.
پورمحمدی، محمدرضا؛ فرهاد برندکام؛ کیومرث ملکی؛ آرزو شفاعتی (1391). «برنامه‏ریزی شهری متناسب با پدافند غیر عامل با تأکید بر ارزیابی و برنامه‏ریزی بهینة کاربری اراضی شهری (نمونة موردی: شهر سنندج)»، سپهر، د 21، ش 83، صص 97 ـ 107.
حیدری‏نیا، سعید (1393). «سنجش الزامات مکانی کاربری‏های حیاتی و حساس از منظر پدافند غیر عامل (مطالعة موردی: کلان‌شهر اهواز)»، پایان‏نامة کارشناسی‌ارشد، رشتة جغرافیا و برنامه‏ریزی شهری، استاد راهنما: مصطفی محمدی ده‌چشمه، دانشگاه شهید چمران اهواز.
خمر، غلام‌علی؛ حسام‌الدین صالح‌گوهری؛ زهرا حسینی (1393). «امکان‌سنجی مکان‌گزینی پناهگاه شهری با استفاده از مدل IO و روش AHP (مطالعة موردی: محلات سیزده‌گانة منطقة 1 شهر کرمان)»، مطالعات برنامه‏ریزی شهری، س 2، ش 7، صص 29 ـ 54.
رجبی، محمدرضا؛ احسان گل‌مهر؛ داوود مجیدی؛ عبدالمطلب رستگار (1390). «الگوی مکان‏یابی نیروگاه‏های برق آبی با رویکرد پدافند غیر عامل و با بهره‌گیری از TOPSIS (مطالعة موردی: استان اصفهان)»، علوم و فناوری‌های پدافند غیر عامل، س 2، ش 4، صص 315 ـ 324.
رهنمایی، محمدتقی؛ مصطفی محمدی ده‌چشمه (1388). «تحلیلی بر ناپایداری اجتماعی در بوشهر ایران»، اطلاعات سیاسی‌ـ اقتصادی، ش 259 و 260، صص 284 ـ 297.
شجاع‌عراقی، مهناز؛ سیمین توالیی؛ پرویز ضیائیان (1390). «مکان‌یابی بهینة پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعة موردی: منطقة 6 شهرداری تهران)»، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقهای، س 3، ش 21، صص 32 ـ 61.
عزیزی، محمدمهدی؛ مهدی برنافر (1391). «ارزیابی آسیب‌پذیری شهری، ناشی از حملات هوایی»، علوم و فناوری‏های پدافند غیر عامل، د 3، ش 2، صص 127 ـ 137.
علی‌زاده، مهدی؛ علی‌رضا پرویزیان؛ سعید امان‏پور (1398). جنگ و پناهگاه از منظر پدافند غیر عامل، تهران، انتشارات ناقوس، چاپ اول.
فرزام‌شاد، مصطفی (1385). مبانی نظری معماری دفاع غیر عامل، تهران، جام جم.
محمدی ‏ده‏چشمه، مصطفی؛ علی‌رضا پرویزیان؛ مهدی علی‌زاده (1396). «استخراج و سنجش شاخص‏های شهر سالم در مناطق هشت‌گانة شهر اهواز»، پژوهش و برنامه‏ریزی شهری، س 8، ش 29، صص 161 ـ 178.
مختاری، پژمان؛ سید جواد هاشمی فشارکی (1394). «الزامات طراحی معماری پناهگاه‏های عمومی با رویکرد پدافند غیر عامل»، پدافند غیر عامل، س 6، ش 3، صص 1 ـ 14.
ملکى، کیومرث؛ فرهاد برندکام (1391). «دفاع و امنیت شهری از منظر پدافند غیر عامل و خلق فضاهای دفاع‌پذیر بر پایة شهر امن از گذشته تا به امروز»، سپهر، د 21، ش 81، صص 90 ـ 103.
نظرپور دزکی، رضا (1393). «سنجش آسیب‏پذیری کاربری‏های ویژه از منظر پدافند غیر عامل در کلان‌شهر اهواز (نمونة موردی: کاربری‏های بهداشتی و درمانی»، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، رشتة جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما: محمدعلی فیروزی و مصطفی محمدی ده‌چشمه، دانشگاه شهید چمران اهواز.
نیکومنش، محمدرضا؛ علی‌رضا نظرخواه؛ جواد پناهیان (1393). «ارزیابی روش‏های اجرای پدافند غیر عامل در زمینة انرژی و صنایع مرتبط»، علوم پایه و تحقیقات کاربردی، ج 3 (SP)، صص 1 ـ 9.
References
Alexander, D. (2002). “From Civil Defense to Civil Protection”, Journal of Disaster Prevention and Management, Vol. 11, pp. 3-22.
Alizadeh, M., Parvizian, A., & Amanpour, S. (1398). War and Asylum from the Perspective of Passive Defense, Bell Publishing. (in Persian)
Amanpour, S., Mohammadi Deh-Cheshmeh, M., & Parvizian, A. (1397). “Assessing the requirements of passive defense in the neighborhood of industries (Case study: Ahvaz metropolis)”, Geography and urban-regional planning, No. 62, pp. 217-244. (in Persian)
Amanpour, S., Mohammadi Deh-Cheshmeh, M., & Alizadeh, M. (1395). “Assessing the vulnerability of Kuhdasht urban infrastructure with passive defense approach”, Scientific Journal of Land Management, 8 (1), pp. 133-154. (in Persian)
Azizi, M.M. & Bernafar, M. (1391). “Assessing urban vulnerabilities from air strikes”, Journal of Passive Defense Science and Technology, Vol. 3, No 2, pp. 127-137. (in Persian)
Cheng, E.W.L. & Li, H. (2004). “Contractor selection using the analytic network process 1980”, Construction Management and Economics, 22, 10, pp. 21–32.
Farzam-Shad, M. (2006). Theoretical Foundations of Passive Defense Architecture, Tehran Jam Jam. (in Persian)
Gibson, g. (1997). “an interoduction to seismology”, disaster prevention and management, Vol. 6, No 5, mcb university press, emerald group limited.
Hausken, K., Bier, V., & Zhuang, J. (2009) “Defending against terrorism, natural disaster, and all hazards”, In Game theoretic risk analysis of security threats, V.M. Bier and M.N. Azaiez, editors. New York.
Heidarinia, S. (2014). “Measurement of Spatial Requirements of Vital and Sensitive Uses from the Perspective of Passive Defense: A Case Study: Ahvaz Metropolis”, Master's Thesis, Geography and Urban Planning Martyr Chamran of Ahvaz. (in Persian)
Ismaili Shahrokht, M. & Taqvaee, A.A. (2011). “Assessing the vulnerability of the city with a passive defense approach using Delphi method; Case study: Birjand city”, urban management, No 28, pp. 93-110. (in Persian)
Jinghai, X., Xiaozhe, Y., Dingchao, Ch., Jiwen, A., & Gaozong, N. (2016). “Multi-criteria location model of earthquake evacuation shelters to aid in urban planning”, International Journal of Disaster Risk Reduction, 20, pp. 51-62.
Khamar, Gh.A., Saleh-Gohari, H., & Hosseini, Z. (2014). “Feasibility study of urban shelter location using IO model and AHP method of case study of 13 neighborhoods of Kerman region one”, Quarterly Journal of Urban Planning Studies, second year, No. 7, pp. 29-54. (in Persian)
Laijun, Zh., Huiyong, L., Yan, S., Rongbing, H., Qingmi, H., Jiajia, W., & Fei, G. (2017). “Planning Emergency Shelters for Urban Disaster Resilience: An Integrated Location-Allocation Modeling Approach”, Sustainability, 9(11), pp. 1-20. https://doi.org/10.3390/su9112098
Li, Zh. & Linyu, X. (2010). “Evaluation indicators for urban ecological security based on ecological network analysis”, Journal of Procedia Environmental Sciences, N. 2. p. 7.
Maleki, K. & Brandkam, F. (2012). “Urban Defense and Security from the Perspective of Passive Defense and the Creation of Protected Areas Based on Safe City from Past to Present”, Journal Sepehr, Vol. 21, No. 81, pp. 90- 103. (in Persian)
Mohammadi Deh-Cheshmeh, M., Parvizian, A.R., & Alizadeh, M. (2017). “Extraction and Assessment of Healthy City Indicators in the Eight Areas of Ahvaz”, Journal of Urban Research and Planning, Year 8, Issue 29, pp. 161-178. (in Persian)
Mokhtari, P., Hashemi Fesharaki, S. J. (2015). “Architectural requirements for public shelters with passive defense approach”, Passive Defense Quarterly, Year 6, No. 3, pp. 1-14. (in Persian)
Nazarpour Dezki, R. (2014). “Measuring the Vulnerability of Special Uses from the Perspective of Passive Defense in Ahvaz Metropolitan Case Study of Health Use”, Master's thesis, Geography and Urban Planning, Supervisor: Mostafa Mohammadi Deh-Cheshmeh, Shahid Chamran University of Ahvaz. (in Persian)
Parvizian, A.R. (2016). “Assessing the requirements of passive defense in the neighborhood of Ahwaz metropolitan case study industries”,Master's thesis, Geography and Urban Planning, Supervisor: Saeed Amanpour, Shahid Chamran University of Ahvaz. (in Persian)
Parvizian, A.R., Amanpour, S., Ahmadi, H., & Hajipour, N. (2018). “Pathology of spatial distribution of primary schools using GIS; (Case study: Region 3 of Ahvaz)”, Two Quarterly Journal of Urban Ecological Research, Year 9, Issue 2, 18 consecutive, Fall and Winter, pp. 35-48. (in Persian)
Pourmohammadi, M.R., Brandkam, F., Maleki, K., & Shafati, A. (2012). “Urban planning in proportion to passive defense with emphasis on the evaluation and optimal planning of urban land use in the case study of Sanandaj”, Journal Sepehr, 21st Vol., No 83, pp. 97-107. (in Persian)
Rahnamaei, M.T. & Mohammadi Deh-Cheshmeh, M. (2009). “An Analysis of Social Instability in the City of Iran”, Journal of Political-Economic Information, No. 259 & 260, pp. 284-297. (in Persian)
Rajabi, M.R., Golmehr, E., Majidi, D., & Rastegar, A.M. (2011). “Location pattern of hydroelectric power plants with passive defense approach and using TOPSIS (Case study: Isfahan province)”, Journal of Passive Defense Science and Technology Research, Year 2, No. 4, pp. 324-315. (in Persian)
Shoja-Iraqi, M., Tavali, S., & Ziaeian, P. (1390). “Optimal Location of Crisis Management Support Databases Using Geographic Information System, Case Study: District 6 of Tehran Municipality”, Journal of Urban and Regional Studies and Research, Vol. 3, No. 21, pp. 32-61. (in Persian)
Xiang, Zh. & Ying, L. (2020). “Hierarchical Location of Urban Emergency Shelters under Multi-Flow Pattern”, IOSR Journal of Business and Management (IOSR-JBM), 2020, 22(2), pp. 6-11. www.iosrjournals.org
Xiaodong, Zh., Jia, Y., Yun, Ch., Jiahong, W., Jiayan, Ch., & Zhan’e, Y. (2020). “Supply Demand Analysis of Urban Emergency Shelters Based on Spatiotemporal Population Estimation”, International Journal of Disaster Risk Science, 11(3), pp. 16-25. https://doi.org/10.1007/s13753-020-00284-9